5 ELEMENT
Bu teori doğada mevcut olan her şeyin beş temel materyalin hareketinden ve değişiminden oluştuğunu anlatır. Bunlar; Toprak-Su-Ateş-Hava ve Boşluk'tur. Ayurveda'ya gore Doğa'da hayat bulan hersey, temel 5 elementden oluşur.
Ayurvedik tıp'ta insan vücudundaki fizyolojik ve patolojik ilişkileri değerlendirmek için beş element teorisi bir araç olarak kullanılır. Beş element arasında birbirini destekleme ve birbirini engelleme şeklinde bir ilişki vardır. Toprak’ın sağlamlığı ile temel yapıyı oluşturur. Su ise toprağın besin kaynağıdır ve hayattır. Toprak su ile beslendiğinde yeni yaşam oluşur, doğum meydana gelir. Su topraktadır. Vücudun yapı taşı olan mineraller topraktadır ve su hayatı sembolize eder, yani ağaca can veren, ateşi söndüren element sudur. Aynı yapı ve süreç bedenimiz içinde geçerlidir. Toprak dişiyi su ise erkeği temsil eder. Bir çocuğun dünyaya gelmesi de ilk etapta bu iki elementin bir araya gelmesi ile olur.
Insan, Doğa'nın küçük bir örneği olarak 5 elementi bünyesinde taşır.Beden'de ki tüm boşluklar (ağız-burun delikler-bağırsaklar-lenfler-nefes ve yemek borusu-hücre-doku ve kanallar) boşluk elementini temsil eder.
Boşluğun hareketlenmiş hai havayı oluşturur. Bu fizyolojimizde kas hareketi, kalp atışı, akciğerlerin kasılıp genişlemesi, mide ve bağırsak hareketi, sıvıların ve hücrelerin hareketi hava elementidir.
Bedenimizde ki ateş elementi evren'de ki güneş gibidir. Aydınlatır, ısıtır ve hayat verir. Fizyolojide ki ateş metabolizma ve sindirim sistemidir. Hem fiziksel hem zihinsel ve duygusal sindirimdir. Ateş aynı zamanda ışık ile retinayı da aktive eder.
Su elementi ise bedende ki tüm sıvılardır. Kan, tükürük salgısı, mukoza ve plazmadır. Dokuların, organların ve birçok beden sisteminin çalışması için su gereklidir. Birçok hastalık sıvı dengelenmesi ile tedavi edilir. Su Hayat'tır.
Toprak elementi ise en kaba elementtir. Birarada tutan ve sağlamlık veren elementtir. Bu gezegen'de hayat toprak elementi ile yaşamını sürdürür. Yaşam bu elementin temeli üzerine kurulmuştur.
5 Element'in Beden ve Zihin'de karşılığı:
- Toprak: kemikler, tendonlar, tırnaklar, saçlar, deri,ayaklar ve koku alma duyusu, burun, kökler, dayanıklılık ve güç, hafıza
- Su: tüm sıvılar, bedenin %70'i sıvıdan oluşuyor, dolayısıyla vücudun neredeyse tamamı, üreme organları, cinsellik, tad alma duyusu, dil ve damak, esneklik ve akışta olabilme yetisi
- Ateş: sindirim sistemi, gözler, algılar , beden ve zihnin dönüşüm süreci
- Hava: nefes, akciğerler, kalp, dokunma duyusu, eller, bilinç, hareket kabiliyeti
- Boşluk: beden'de ki tüm boşluklar (ağız-burun delikler-bağırsaklar-lenfler-nefes ve yemek borusu-hücre-doku ve kanallar) ,duyma duyusu, kulaklar ve ses telleri, boğaz, yaratıcılık ve ifade yetisi, farkındalık, sınırsızlık ve bilinç altı, öğrenme yetisi.
5 Element ve Duyular
5 element duyular ve duyu organlarında da ifade bulurlar. Bu bilgiyi bir tablo içinde sunmaktayız.
| ELEMENT | DUYU | DUYU ORGANI | GÖREV | GÖREV ORGANI |
| Eter | Duyma | Kulak | Konuşma | Dil, ağız, vokal kord |
| Hava | Dokunma | Deri | Tutma | El |
| Ateş | Görme | Gözler | Yürüme | Ayak |
| Su | Tad | Dil | Üreme | Cinsel organ |
| Toprak | Koku | Burun | Boşaltım | Anüs |
5 Element ve Tadlar
Yiyeceklerden alınan 6 tat, 5 elementten (eter, hava, ateş, su ve toprak) türemiştir. Belirli bir elementin etkisiyle elde edilen tat, vücut ve zihinde bu etkileri artırır, diğer tatlar ise bu etkileri azaltır. Bu sebeple doshaları(Ayurveda'ya göre üç ana çeşidi Vata, Pitta ve Kapha olan vücut yapısı) güçlendirmek için yemekleri tadlarına uygun olarak seçmek gerekir.
- Tatlı: Su ve toprak elementlerinin etkisiyle elde edilir. Kapha’yı artırırken, Vata ve Pitta’yı azaltır. Tatlı tada sahip yiyeceklere örnek olarak tahıllar ve diğer kompleks karbonhidratlar, süt, tereyağı ve konsantre şekerler verilebilir. Tatlı tat en iyi kompleks karbonhidratlar ve kompleks tatlandırıcıların ölçülü tüketimiyle elde edilir ve etkilerini sindirim sonrası gösterirler. Kompleks şekerler vücudu şok eder. Ağızda tatlı tadın olmasıdurumunda beyi n hemen insülin salgılanması ve yemek sindirilmeden kan şekerinin dengelenmesi için sinyal gönderir. Rafine şeker ve birçok ticari üründe bulunan tatlandırıcılar tavsiye edilmemektedir. Sıradan yiyeceklerin tatlı tadı vücudu besler ve geliştirir. Yaşlanma karşıtı olarak tavsiye edilen birçok yiyecek iyi çiğnendiğinde tatlı yapıdadır ve sindirim sonrası tatlı bir etkiye sahiptir.
- Ekşi:Ateş ve toprak elementlerinden elde edilir. Pitta ve Kapha’yı artırırken, Vata’yı azaltır. Ekşi tada sahip bazı yiyecekler turunçgiller ve diğer meyveler, sert peynirler ve yoğurttur. Bu yiyeceklere az miktarlarda ihtiyaçvardır.
- Tuzlu: Su ve ateş elementinin etkileriyle elde edilir. Pitta ve Kapha’yı artırırken, Vata’yı azaltır. Mineral dengesini ve su tutulumunu dengelemeye yardımcı olur.
- Acı:Hava ve ateş elementlerinin etkisiyle elde edilir. Vata ve Pitta’yı artırırken, Kapha’yı azaltır. Acıbiberlerde, zencefilde, kimyonda ve bazı diğer baharatlarda bulunur. Metabolizma için gereklidir, iştahı ve sindirimi canlandırır.
- Kekremsi (Bitter): Eter ve hava elementlerinin etkisiyle elde edilir. Vata’yı artırırken, Pitta ve Kapha’yı azaltır. Ispanakta ve bazı yeşil yapraklı sebzelerde, patlıcanda ve zerdeçalda bulunur. Vücuttan zehirli maddelerin atılmasına (detoks) yardımcıdır, bu yüzden medikal uygulamalarda vücudu temizlemek gerekirse kullanılır.
- Buruk:Eter ve toprak elementlerinden elde edilir. Vata artırırken, Pitta ve Kapha’yı azaltır. Fasulyelerde, mercimekte ve bazı meyvelerde bulunur. Doku sıkılığını korumada faydalıdır.