Juniperus communis
- Türkçe Adı: Ardıç
- İngilizce Adı: Juniperus
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Yasemin, Avrupa, kuzey Amerika, kuzey Asya ve kuzey Afrika’da yetişen, boyu 10 metreye ulaşabilen odunsu bir bitkidir.
Kullanılabilir kısımlar: Bitkinin medikal amaçlar için kullanılan kısmı taze veya kuru meyve kısmıdır. Ayrıca meyveden elde edilen uçucu yağ da medikal amaçlar için kullanılmaktadır.
İçeriğindeki Bileşenler: Uçucu yağ (monoterpen hidrokarbonları, alfa pinen, beta mirsen, gama muurolen, sabinen, limonen, beta-elemen, beta karyofilen, beta pinen, gama kadinen, terpinen-4-ol, kadinen, borneol,germakren vs..), diterpenler, kateşin taninler, flavonoidler, monosakkaritler (daha sonra şekere dönüşmektedirler), oligomerik proantosiyanidinler başta olmak üzere birçok bileşen içermektedir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Ardıç meyvesi, antiseptik, antiflutalent (sindirim sistemindeki gazı giderici), idrar söktürücü, antiromatik (romatizmal şikayetleri gidermeye yardımcı) özelliklere sahiptir. Bunun yanı sıra mide fonksiyonlarını uyarıcıdır.
Ardıç meyvesi idrar miktarını arttırmaya yardımcı olmasının yanı sıra, idrarla beraber elektrolitlerin atılımını sağlamaz ve bu sayede vücudun dengesini bozmaz. Bu bitkinin içerdiği terpinen-4-ol bileşeni, böbreklerdeki glomerular filtrasyon hızını arttırarak, idrar atılımını da arttırmaya yardımcı olur. Ancak bununla beraber, böbreklerin tahriş olmasına da yol açabilir.
Ardıç yağının uterin aktiviyeyi uyarıcı (uterus yani rahimdeki aktiviteyi uyarıcı) ve sindirim kanalında antiseptik etkileri olduğu düşünülmektedir. Ardıç yağının düz kaslar üzerinde (iç organlarda bulunan kaslar) antispazmodik etkisi olduğu, bu nedenle spazmları önlediği tahmin edilmektedir.
Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda ardıç meyvesinin, düşüğü tetikleyici, döllenmeyi önleyici, antienflamatuar (iltihap ve yangı karşıtı), hipotensif (tansiyon düşürücü) ve hipertansif (tansiyon yükseltici) etkileri olabileceği görülmüştür.
In vitro çalışmalarda (cansız ortamda yapılan çalışmalar), ardıç meyvesinin Herpes simplex adlı ve uçuk etkeni virüse karşı antiviral etki gösterdiği (virüsü öldürücü) saptanmıştır. Bunun yanı sıra, antibakteriyel ve antifungal etkileri olduğu da düşünülmektedir.
Hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde ardıç meyvesinin hipoglisemik etkisi (kan şekerini düşürücü) olduğu görülmüştür. Bu etkiyi, dokuların içine glukoz alımını sağlayarak yarattığı tahmin edilmektedir.
Yapılan diğer araştırmalar sonucunda ise, ardıç meyvesinin, dokuların tamirini hızlandırdığı tespit edilmiştir. Hayvan deneylerinde, ardıç meyvesinin yara veya yanıkların iyileşme hızını arttırdığı görülmüştür.
Ardıç meyvesi halk arasında,
- Dispepsi (hazımsızlık), mide ve sindirim sisteminde gaz birikimi, mide yanması, mide şişkinliği ve iştah kaybı gibi sindirim sistemiyle ilgili şikayetlerde,
- Böbrek ve idrar kesesindeki taşları düşürmek amacıyla,
- Bağırsak kurtlarını düşürmek için,
- Gastrointestinal enfeksiyonların (mide-bağırsak enfeksiyonları) tedavisinde,
- Diyabet tedavisine yardımcı olarak,
- Bazı kanser türlerinin tedavisine yardımcı olmak amacıyla oral yoldan (ağızdan alınarak) kullanılır.
Ardıç, halk arasında romatizmal ağrılar, eklem ve kas ağrılarını dindirmek, enflamatuar rahatsızlıkları tedavi etmek ve yaraların iyileşmesini sağlamak için topikal olarak (sadece etkilenen bölgenin üzerine) uygulanır. Ardıç yağını inhalan olarak kullanırsanız (sıcak suyun içine damlatarak ve soluyarak kullanırsanız) hem bronşit tedavisinde yardımcı olacak, hem de ağrı kesici olarak etki gösterecektir.
Ardıç ve ardıç yağı, yiyecek ve içeceklere aroma katmak için ve sabunlar gibi bazı kozmetik ürünleri kokulandırmak için kullanılmaktadır.
Ardıç yağı, romatizmal ağrıları dindirmek için banyo tuzlarının içerisine de katılmaktadır.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Ardıç meyvesinin günlük kullanım dozu, günde 3 kez 1-2 gram kadardır. Ancak günlük 10 grama kadar tüketimi uygundur.
Kurutulmuş meyveleri yiyerek tüketebileceğiniz gibi, isterseniz çay olarak demleyerek de tüketebilirsiniz. Ardıç meyvelerinden çay hazırlamak için 1 çay kaşığı kuru meyveyi (2-3 gram) kabaca ezerek, 150 ml kaynar suyun içine atınız ve 10 dakika demleyip, süzerek içiniz. Bu çayı günde 4 kez tüketmeniz tavsiye edilmektedir.
Eğer ardıç meyvesinden elde edilen yağı oral olarak kullanmak istiyorsanız, günde 20-100 mg tüketmeniz yeterli olacaktır. Fakat ardıç yağının bu dozunu, doktor gözetimi altında olmadığınız takdirde 4 haftadan uzun süreler için kullanmamalısınız.
Ardıç meyvesinden elde edilen sıvı ekstreden ise (1:1 oranında, %25 alkol içerisinde) günde 3 kez, 2-4 ml kullanmanız yeterlidir.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Ardıç, ardıç meyvesi ve ekstrelerinin gıdalarda bulunan miktarının kullanımı güvenli kabul edilmketedir ve Amerika’da GRAS statüsündedir (güvenli).
Ardıç meyvesinin oral olarak medikal amaçlar için uygun dozlarda ve kısa süreli kullanımı da güvenli kabul edilmektedir. Bunun yanı sıra ardıç yağının topikal kullanımı ve solunarak kullanımı da güvenlidir.
Ardıç meyvesinin veya yağının yüksek dozlarda ve uzun süreli oral kullanımı ise güvenli kabul edilmemektedir. Uzun süreli ve yüksek dozda kullanım sonucu konvülsiyonlar (kasılmalar) ve böbrek hasarı gibi yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu bitkiden elde edilen yağın çok büyük cilt yaraları üzerine veya akut cilt rahatsızlıklarına karşı kullanımı da güvenli kabul edilmemektedir.
Ardıcın gebelikte oral kullanımı, düşüğe neden olabileceği düşünüldüğünden güvenli değildir. Emziren kadınlar üzerindeki güvenilirliği hakkında ise herhangibir araştırma yapılmadığı için kullanımı tavsiye edilmemektedir.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim:
Herhangibir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.
İlaçlarla Etkileşim:
- Antidiyabet İlaçları: Ardıç meyvesinin hipoglisemik etkileri olduğu düşünüldüğünden (kan şekerini düşürücü), diyabet tedavisiyle etkileşim gösterebilir.
- Diüretik İlaçlar: Bu ilaçlar bilindiği gibi idrar söktürücü özellik gösterir. Ardıç meyvelerinin de idrar söktürücü özellikleri olduğu düşünüldüğünden, idrar söktürücü ilaçlarla etkileşim gösterebileceği düşünülmektedir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Diyabet: Ardıç meyvesinin, hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde hipoglisemik aktivite (kan şekerini düşürücü) gösterdiği ortaya çıkmıştır. Diyabet hastaları kan şekerini düşürücü ilaçlar kullandıkları için, bahsedilen ilaçlar, ardıç ile etkileşime girebilir ve kan şekeri beklenenden daha da düşerek hipoglisemiye neden olabilir.
- Mide-Bağırsak Rahatsızlıkları: Ardıç meyvesinin gastrointestinal sistem (mide-bağırsak) üzerinde hafif tahriş edici etkileri olabileceği düşünüldüğünden, mide-bağırsak hastalıklarından bazılarını daha da alevlendirebileceği tahmin edilmektedir.
- Hipertansiyon-Hipotansiyon: Ardıç meyvesinin yapılan hayvan deneylerinde tansiyonu düşürücü ya da yükseltici etkileri olabildiği ortaya çıktığı için, tansiyon kontrolünü güçleştirebilir.
- Cerrahi Operasyon: Bu bitkinin meyvesi, kan şekeri seviyelerini değiştirebileceği için, cerrahi operasyon sırasında veya sonrasında şeker takibini güçleştirebilir. Bahsedilen nedenle cerrahi operasyondan en az 2 hafta öncesinden bu bitkinin kullanımının kesilmesi tavsiye edilmektedir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Ardıç meyvesinin German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
- Dispeptik şikayetler (hazımsızlıkla ilgili şikayetler)
Bilimsel Araştırmalar:
- Anti-İnflamatuar (iltihap ve yangı karşıtı): Ardıç, kısaca NMIFA olarak adlandırılan ve antienflamatuar olduğu düşünülen bileşenler içermektedir. NMIFA maddesinin antienflamatuar özelliği, fareler üzerinde yapılan bir deneyde, yine antienflamatuar özellikleri olduğu düşünülen ve balık yağından elde edilen EPA maddesiyle ve aspirden elde edilen linoleik asitle karşılaştırılmıştır. Öncelikle farelerde enflamatuar yanıt gelişmesi istendiğinden, karın boşluklarına bir çeşit endotoksin enjekte edilmiştir. Daha sonra bu fareler üç ayrı gruba ayrılmıştır. Birinci grup ardıçtan elde edilen NMIFA açısından zengin bir diyetle, diğer grup EPA açısından zengin bir diyetle, son grup ise linoleik asit açısından zengin bir diyetle beslenmiştir. Araştırmanın sonunda EPA ve NMIFA açısından zengin diyetle beslenen farelerde, enflamatuar eikosonoid seviyelerinin belirgin oranda düşük olduğu saptanmış ve böylelikle antienflamatuar etki gösterdikleri ortaya çıkmıştır.
- Diyabet: Ardıç meyvesinden elde edilen bir dekoksiyonun (çay şeklinde hazırlanan), glukoz seviyeleri normal olan farelere uygulanması sonucu, kandaki glukoz miktarının belirgin şekilde düştüğü görülmüştür (kilogram başına 250 miligram). Aynı etki diyabetli farelerde de gözlenmiştir.
- Tümör: Fareler üzerinde yapılan bir çalışmada ardıcın antitümoral etkinlik gösterdiği, farelerdeki tümör oluşumunu engellediği ve tümörün küçülmesini sağladığı ortaya çıkmıştır.
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Hapusha
Tadı: Acı – kekremsi - tatlı
Kullanılan Kısımları: Meyve
Enerjetiği: Isıtıcı
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Dosha’lar Üzerindeki Etkileri: Kapha ve Vata’yı azaltırken, Pitta’yı arttırmaktadır
Genel Nitelikleri: Diüretik (idrar söktürücü), diyaforetik (terletici), stimulan (uyarıcı), karminatif (sindirim sistemindeki gazları gıderici ve sindirimi rahatlatıcı), analjezik (ağrı kesici), dezenfektan,
bakteriosidal (bakteri öldürücü)
Özellikle Etkilediği Sistemler: İdrar, solunum, sinir, sindirim
Kullanım Alanları: Ardıç meyvesi Ayurveda’ya göre başlıca ödem, siyatik ağrıları, lumbago (bel ağrısı), artrit ağrıları, romatizmal rahatsızlıklar, şişimiş eklemler, diyabet, sindirim zorluğu, zayıflamış bağışıklık sistemi ve dismenore (ağrılı adet kanaması) gibi şikayetler için kullanılır.
Ardıç meyvesi, Vata yapısındaki kişiler için en iyi idrar söktürücülerden biridir ve fazla Vata’yı uzaklaştırarak, sindirime yardım eder. Kapha için de ideal olan ardıç meyvesi, Pitta’yı daha da alevlendirebileceğinden Pitta yapısındaki kişiler için çok uygun olmayabilir. Bunun yanı sıra ardıç meyvesinin hafif tahriş edici özelliği olduğundan, genellikle hatmi çiçeği ve demir dikeni gibi koruyucu ve diüretik özelliği olan (idrar söktürücü) diğer bitkilerle kombine edilerek kullanılır.
Ardıç meyvesi ayrıca idrar yolları problemlerinde, idrar yollarındaki taşlarda, vücuttaki ürik asit birikiminde ve gut hastalığında kullanılmaktadır.
Bu bitkinin meyvesi, macun haline getirilerek topikal olarak uygulandığında (sadece etkilenen bölge üzerine), ağrıyı azaltarak şişiklerin giderilmesinde faydalı olacaktır.
Ardıç meyvesinin arındırıcı etkisi, fiziksel bedeni aşarak süptil bedene ve auraya da ulaşır. Sadece fiziksel bedendeki bakterileri değil, aynı zamanda astral bedendeki negatif etkileri de yok etmek için kullanılabilir.
Ancak ardıç meyvesi, akut nefrit, sistit ve gebelik gibi durumlarda kullanılmamalıdır.