Equisetum arvense
- Türkçe Adı: At kuyruğu
- İngilizce Adı: Horsetail
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: At kuyruğu bitkisi Avrupa’da, Asya’da, Himalayalarda ve kuzey Çin ile Japonya’da yetişmekte olan yaklaşık 14 cm boyunda otsu bir bitkidir.
Kullanılabilir Kısımlar: Bitkinin medikal amaçlar için kullanılan kısmı topraküstü kısmlarıdır.
İçeriğindeki Bileşenler: Flavonoidler (apigenin-5-0-glikozid, genkwanin-5-0-glikozid, kamferol, luteolin, quercetin vs..), kafeik asit esterleri (klorogenik asit, dikofeoil-meso-tartarik asit vs..), silisik asit, piridin alkoloidleri (eser miktarda nikotin, palustrin vs..), taninler, saponinler, steroller ve birçok bileşen içermektedir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Yapılan ilk çalışmalar at kuyruğu bitkisinin sıvı ve hidroalkolik ekstrelerinin antioksidan ve antienflamatuar etkilere (iltihap ve yangı karşıtı) sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca atkuyruğu ekstrelerinin damarlar üzerinde rahatlatıcı ve analjezik (ağrı kesici) etkileri olduğu da düşünülmektedir. Yapılan diğer çalışmalar ise atkuyruğunun sedatif (rahatlatıcı, gevşetici, yatıştırıcı) ve antikonvülsan (kasılmaları önleyici) etkileri olduğunu işaret etmektedir.
Bu bitkinin içeriğinde bulunan flavonoid ve petrosin bileşenlerinin hepatoprotektif etkilere (karaciğeri koruyucu) sahip olduğu düşünülmektedir. Yine yapılan bazı araştırmalar sonucu buatkuyruğunun, antiviral (virüsleri öldürücü) etkileri olabileceği sonucu çıkarılmıştır. İşlenmemiş atkuyruğu bitkisi tiaminaz enzimi içerdiğinden, tiamini yani halk arasında bilinen B1 vitaminini yıkıma uğratmaktadır. Bu nedenle atkuyruğu bitkisi, tiaminidaz içeren diğer bitkiler gibi B1 vitamini eksikliğine yol açabilmektedir. Bazı atkuyruğu türlerinin diüretik (idrar söktürücü) ve hipoglisemik (şeker düşürücü) etkileri olduğu da tahmin edilmektedir, ancak bu konuda yeterli araştırma olmadığından, kesin olarak bu etkilere sahip olduğunu söyleyemeyiz.
Atkuyruğu halk arasında,
- Diürez yapması (idrar söktürmesi) ve ödemi gidermeye yardımcı olarak,
- Böbrek ve mesane taşlarını düşürmeye yardımcı olarak,
- İdrar yolları enfeksiyonlarının tedavisine destek olarak,
- İnkontinans tedavisine yardımcı olarak (idrarını tutamama, birden ve aniden idrara sıkışma durumu),
- Böbrek ve mesaneyle ilgili genel sıkıntılı durumları atlatmaya yardımcı olarak,
- Saç dökülmelerine ve çabuk kırılan tırnaklara karşı,
- Tüberküloz, sarılık ve hepatit gibi ciddi hastalıkların tedavisine yardımcı olarak,
- Gut hastalığı ve osteoartrit gibi çeşitli romatizmal şikayetleri hafifletmek,
- Osteoporoza karşı koruma sağlamak için,
- Kilo kaybına yardımcı olması amacıyla,
- Regl ağrılarını hafifletmek için,
- Burun, akciğer ve bağırsak gibi organlardaki kanamayı durdurmak için oral olarak (ağızdan alınarak) kullanılır.
- At kuyruğu topikal olarak ise yaraların ve yanıkların tedavisinde kullanılmaktadır.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Atkuyruğu için tipik bir dozaj belirlenmemekle beraber farklı bilimsel kaynaklarda farklı kullanım şekilleri mevcuttur. Atkuyruğundan çay hazırlamak için 2-3 gram bitkinin üzerine yaklaşık 200 ml su ekleyiniz ve 5 dakika kaynatınız, daha sonra ateşin altını kapatarak 10-15 dakika demlenmeye bırakınız, demlendikten sonra süzerek içebilirsiniz. Bu çayı günde birkaç kez öğünlerle beraber tüketebilirsiniz. Eğer atkuyruğu bitkisini yara ve yanık tedavisi için kullanacaksanız, bu amaçla 10 gram bitkiyi 1 litre suya atarak çay gibi demleyiniz. Elde ettiğiniz sıvıyı steril bir beze dökerek yaralanmış bölgenin üzerine uygulayabilirsiniz.
Güvenlik ve Yan Etkileri: At kuyruğu bitkisinin uzun dönemli oral kullanımı (ağızdan alınarak) güvenli kabul edilmemektedir. Bunun nedeni "tiaminidaz” isimli bir enzim içerdiğinden, B1 vitaminin parçalanmasını sağlayarak vücutta B1 vitamini eksikliği meydana getirebilmesidir. Kanada gibi bazı ülkelerde bu nedenle tiaminidaz içermeyen at kuyruğu bitkisi ekstreleri satılmaktadır. Ancak ülkemizde henüz tiaminidaz içermeyen at kuyruğu bitkisi ekstreleri satılmamaktadır. Bu bitkinin gebeler ve emziren kadınlar tarafından oral kullanımı hakkında yeterli bilgi mevcut değildir ve bu nedenle kullanımı tavsiye edilmez.
Atkuyruğunun oral kullanımı, kalp ve böbreklerdeki bir fonksiyon bozukluğu nedeniyle vücudun su topladığı durumlarda kontrendikedir (kullanılmamalıdır). Ayrıca bu bitkinin topikal kullanımı bazı kişilerde seboreik dermatite yol açabilir.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim:
- Areka: Areka, bir palmiye türü olarak kullanılan şifalı bir bitkidir. Ancak bu bitki, kimyasal inaktivasyon yoluyla, tiaminin (B1 vitamini) aktivitesini azaltmaktadır. Bilindiği gibi at kuyruğu da tiaminidaz enzimiyle, tiamini yıkıma uğratmaktadır. Bu iki bitkinin beraber kullanımı, B1 vitaminin miktarını ve aktivitesini daha da azaltacağı için, ciddi bir tiamin (B1 vitamini) eksikliği durumu ortaya çıkabilir.
- Krom İçeren Bitkiler ve Gıda Takviyeleri: At kuyruğu krom içerdiği için (%0,0006 oranında) , yüksek oranda krom içeren bitki ve gıda takviyelerle beraber kullanıldığında, muhtemel bir krom zehirlenmesine neden olabilir. Krom içeren bitkilere örnek olarak yaban mersini, bira mayası ve kaskara sagrada’yı verebiliriz.
- Tiamin: Bilindiği gibi at kuyruğu tiaminidaz enzimiyle, tiamini (B1 vitamini) yıkıma uğratmaktadır. Tiamin gıda takviyesi alan kişilerin bu bitkiyi kullanmaları sonucu aldıkları gıda takviyesinin etkisi büyük oranda azalacaktır.
İlaçlarla Etkileşim:
- Lityum: At kuyruğunun diüretik özelliğinden dolayı idrar atılımını arttırdığı bilinmektedir. Bu etkinin ise kandaki Lityum miktarını yükseltebileceği düşünülerek, gerekirse kullanılan Lityum dozunun azaltılması gerekebilir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi: - Diyabet: At kuyruğu bitkisinin bazı türlerinin kan şekerini düşürdüğü tahmin edilmektedir, ancak bu konuyla ilgili yeterli veri mevcut değildir. Bu nedenle daha fazla araştırma yapılıp bilgi elde edilene kadar, diyabet hastalarının atkuyruğu bitkisini kullanırken daha dikkatli olmaları önerilmektedir.
- Hipokalemi: Hipokalemi, halk arasında potasyum eksikliği olarak bilinmektedir. At kuyruğu bitkisi diüretik aktiviteyi arttırarark idrar atılımını fazlalaştırdığından, potasyum atılımı da yükselebilir. Bu nedenle daha fazla araştırma yapılıp bilgi elde edilene kadar potasyum eksikliği olan kişilerin atkuyruğu bitkisini kullanırken daha dikkatli olmaları önerilmektedir.
- Tiamin Eksikliği: Atkuyruğu tiaminidaz enzimi içerdiği ve bu şekilde tiamini parçaladığından, tiamin eksikliği olan kişilerin bu bitkiyi kullanmaları sonucu tiamin eksikliği daha da belirgin bir hal alabilir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
At kuyruğu bitkisinin German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
- İdrar yolları enfeksiyonları
- Böbrek ve idrar kesesi taşları
- Yaralar ve yanıklar
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Puccha Hccha
Tadı: Kekremsi - tatlı
Kullanılan Kısımları: Toprak üstü kısımları
Enerjetiği: Serinletici
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Pitta ve Kapha’yı azaltırken, Vata’yı arttırır.
Genel Nitelikleri: Diüretik (idrar söktürücü), diyaforetik (terletici), alteratif (kanı temizleyici), hemostatik (kanamayı durdurucu), anti enflamatuar (iltihap ve yangı karşıtı)
Kullanım Alanları: At kuyruğu idrar söktürücü özellik gösterir, genel detoksa yardımcıdır ve kırılmış kemiklerin iyileşmesini hızlandırır. Diyareyi durdurmada, dizanterinin tedavisinde ve hemoroid kanamalarını durdurmada tedaviye yardımcıdır. Topikal olarak kullanıldığında (lapası yapılarak etkilenen bölgenin üzerine uygulandığında) hemoroid ve anal fissür gibi rahatsızlıkların giderilmesinde faydalı olacaktır. Bunların yanı sıra göz enfeksiyonlarında da, göz banyosu olarak kullanılabilir.
Çince İsmi: Mu zei
Genel Nitelikleri: Diyaforetik (terletici), diüretik (idrar söktürücü), kanamayı ve diyareyi durdurucu
Etkilenen Organ Meridyenleri: Akciğer ve karaciğerler
Kullanım Alanları: At kuyruğu bitkisi batı herbalizminde genellikle idrar söktürmek ve böbrek ve mesane hastalıklarının üstesinden gelmek için kullanılmasına rağmen, Çin herbalizminde genellikle kızarmış ve kanlanmış gözleri yatıştırmak ve konjuktiviti (göz iltihabı) iyileştirmek için kullanılır. Bunun nedeni eser elementler bakımından zengin ve iyi bir tonik olmasıdır. Ancak çok uzun süreli kullanımından kaçınılmalıdır.
Bu bitki gebe kadınlar tarafından veya aşırı idrara çıkmaktan dolayı vücudunda su kaybı meydana gelen kişiler tarafından kullanılmamalıdır. At kuyruğu bitkisinin Çin herbalizmine göre günlük kullanım miktarı 3-9 gram kadardır.