Artemisia vulgaris
- Türkçe Adı: Ayvadana, miskotu
- İngilizce Adı: Mugwort
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Özellikle Asya ve kuzey Amerika’ya ait olan bitki, ayrıca güney hariç tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Yaklaşık 70-150 cm boyunda, Türkiyede de yetişen otsu-odunsu bir bitkidir.
Kullanılabilir kısımlar: Bitkinin medikal amaçlı kullanılan kısımları kök ve topraküstü kısımlardır.
İçeriğindeki Bileşenler: Uçucu yağ (1,8 sineol, kamfor, linalol, thujon vs..), seskiterpen laktonlar (vulgarin, pilostaşin, pilostaşin C), lipofilik flavonoidler, polienler, hidrokumarinler (ombeliferon, eskületin vs..) gibi birçok bileşen içermektedir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Bazı çalışmalar sayesinde ayvadananın thujone içeriğinden dolayı uterusu uyardığı ve uçucu yağının antimikrobiyal özellik gösterdiği ortaya çıkmıştır.
Ayvadana halk arasında,
- Kolik, sindirim sistemi krampları, hazımsızlık, barsak parazitleri ve ısrarcı mide bulantısı gibi sindirim sistemi problemleri için,
- Sindirim kanalındaki sıvıları ve safra salgısını uyararak arttırmak için,
- Obezite gibi durumlarda laksatif olarak,
- Karaciğeri güçlendirmek için,
- Histeri, epilepsi ve çocuklardaki konvülsiyonlar (kasılmalar) gibi sinir sistemiyle ilgili bazı problemlerde,
- Menstural problemlerde (regl ile alakalı problemler), düzensiz regl sürecini kan akışını uyararak dengelemek için,
- Sedatif olarak (yatıştırıcı, sakinleştirici),
- Güç ve enerjinin azaldığı bitkinlik durumlarında canlılık kazandırmak için oral olarak (ağızdan alınarak) kullanılır.
- Ayvadana ekstresi içeren losyonlar cilde uygulandığında, özellikle yanık nedeniyle ciltte oluşan kızarıklık ve kaşıntıyı gidermede faydalıdır.
- Ayvadana kökü, diğer bazı bitkisel bileşenlerle beraber kullanıldığında nevrasteni (sinirsel zayıflık), nevrozlar, depresyon, hipokondri (evham ve kuruntular), genel gerginlik, yerinde duramama, insomnia (uykusuzlık) ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklar için de faydalıdır.
Ancak yukarıda bahsedilen kullanım alanları için bitkinin etkinliğini kesin olarak destekleyecek klinik araştırma sonuçları mevcut değildir.
Etkili Olduğu Durumlar:
- Hipertrofik Yara İzleri: Yapılan bir klinik araştırmada ayvadana ve mentol içeren bir losyonun şiddetli yanıkları olan hastalarda yara izleri olan bölgeye uygulandığında kızarıklık ve kaşıntıyı azalttığı görülmüştür. Ancak ayvadananın bu etkisini kanıtlayabilmek için daha fazla klinik araştırmaya ihtiyaç vardır.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Ayvadananın medikal kullanımı için spesifik bir dozaj belirtilmemekle beraber oral kullanım için her öğünden önce bir bardak (günde 2-3 bardak) ayvadana çayı içilmesi tavsiye edilir. Ayvadana çayı hazırlamak için bir çorba kaşığı kuru bitkiyi 150-200 ml kaynar suya atarak 10 dakika demleyiniz ve süzerek içiniz.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Ayvadananın güvenilirliğine ilişkin herhangi bir klinik araştırma yapılmadığından bu konuda herhangi bir veri mevcut değildir. Ancak özellikle uterusu uyarıcı olduğu düşünüldüğünden gebelikte kullanılmaması gereken bir bitkidir. Ancak ayvadana, özellikle bileşikgiller ailesinden Yakup otu, krizantemler, çuha çiçeği, papatyalar ve diğer birçok bitkiye karşı alerjisi olan kişilerde de alerjiye neden olabileceğinden kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Ayvadana, ayrıca huş ağacı, kereviz veya yabani havuca alerjik kişilerde de alerjiye neden olabilir. Bu duruma "kereviz-havuç-ayvadana sendromu” denilmektedir.Bunlardan başka bu bitki, bal ve arısütü gibi gıdalara alerjisi olan kişilerde de alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.
İlaçlarla Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Çapraz Alerji: Ayvadana, özellikle bileşikgiller ailesinden Yakup otu, krizantemler, çuha çiçeği, papatyalar ve diğer birçok bitkiye karşı alerjisi olan kişilerde de alerjiye neden olabileceğinden kullanılırken dikkatli olunmalıdır. Ayvadana, ayrıca huş ağacı, kereviz veya yabani havuca alerjik kişilerde de alerjiye neden olabilir. Bu duruma "kereviz-havuç-ayvadana sendromu” denilmektedir. Bunlardan başka bu bitki, bal ve arısütü gibi gıdalara alerjisi olan kişilerde de alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Ayrıca ayvadana poleni, tütüne alerjisi olan kişiler için de alerji meydana getirebilmektedir.
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Nagadamani
Tadı: Kekremsi - acı
Kullanılan Kısımları: Topraküstü kısmı
Enerjetiği: Isıtıcı
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Vata ve Kapha’yı azaltır, Pitta’yı arttırır.
Genel Nitelikleri: Emanogog (adet düzenleyici ve söktürücü), antispazmodik (spazm giderici), hemostatik (kanamayı durdurucu), diyaforetik (terletici), antihelmintik (kurt düşürücü), antiseptik
Özellikle Etkilediği Sistemler: Özellikle dolaşım, kadın üreme, sinir, sindirim ve solunum sistemlerini etkiler.
Kullanım Alanları: Ayvadananın ayurvedada sıklıkla kullanıldığı durumlar arasında dismenore (ağrılı ve zor regl), infertilite (kısırlık), siyatik (vicuttaki siyatik siniri boyunca yayılan ağrılarla kendini gösteren bir hastalık), konvülsüyonlar (kasılmalar), histeri, epilepsi, depresyon, zihinsel yorgunluk, insomnia (uykusuzluk), gut hastalığı, romatizmal rahatsızlıklar ve mantar enfeksiyonlarını sayabiliriz.
Artemisia cinsine ait farklı türler (ayvadana, pelin otu vs..) tüm dünya çapında medikal amaçlarla kullanılmaktadır. Bunların hemen hemen tümü kekremsi tada sahiptir ve benzer özellikler gösterirler, ancak birbirlerine kıyasla bazı farklılıkları da vardır. Örneğin ayvadana daha çok sindirim sistemini rahatlatıp sindirim sistemindeki gazları giderirken; pelin otu daha ziyade barsak kurtlarını düşürmek ve sindirimi güçlendirmek için kullanılır. Bu bitkiler daha ziyade tıkalı Vata’dan kaynaklanan artrit veya sinirsel sorunların tedavisinde de işe yararlar.
Ayvadana alt karın bölgesini ısıtarak uterusu (rahim) güçlendirir. Regli düzenler, regl kramp ve sancılarını yatıştırır ayrıca bu nedenle ortaya çıkan başağrılarını yatıştırmak için kullanılır. Dolaşım ve sinir sistemi kanallarını açarak temizler ve ağrıyı giderir.
Ayvadana özellikle zencefil ve yarpuz ile kombine edildiğinde, sinirsel tıkanıklıklardan kaynaklanan regl gecikmesi durumunda kullanılarak regli uyarır. Topikal olarak ise (bölgesel) ciltteki veya vajinadaki mantar enfeksiyonlarına karşı kullanılabilir.
Çince İsmi: Yin chen Hao (Artemisia capillaris)
Genel Nitelikleri: Diüretik (idrar söktürücü), kolagog (sindirim sistemini rahatlatıcı ve gaz giderici), antipiretik (ateş düşürücü), antimikrobiyal, kolesterol ve tansiyonu düşürücü
Etkilenen Organ Meridyenleri: Karaciğer, dalak, safrakesesi, mide, idrar kesesi
Kullanım Alanları: Ayvadana bitkisi, aslen "Artemisia” cinsine ait olan ve "Artemisia vulgaris” isimli bir bitkidir. Çin’de ise "Artemisia vulagaris”ten ziyade "Artemisia capillaris” isimli, ayvadananın akrabası olan başka bir bitki türü kullanılmaktadır. Bu nedenle bahsedilen özellikler Artemisia capillaris’e aittir.
Artemisia capillaris, Çin’de sıklıkla karaciğer ve safrakesesi sorunlarından kaynaklanan dengesizlikler için, özellikle hepatit, sarılık ve safrakesesi hastalıkları gibi durumlar için kullanılır. Bahsedilen rahatsızlıklar için 10 gram Artemisia capillaris, 6 gram gardenya meyvesi ve 6 gram ışgın karıştırılarak kullanılır. Artemisia capillaris’in günlük kullanım miktarı 9-15 gram kadardır. Ancak bu bitki "qi” eksikliğinden kaynaklanan sarılığın tedavisinde kullanılmamalıdır.