Plantago major
- Türkçe Adı: Beşdamar otu, Sinir otu
- İngilizce Adı: Plantain
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Türkiye’de özellikle rutubetli yerlerde sıklıkla bulunabilen, nisan-eylül ayları arasında görülebilen otsu bir bitkidir.
Kullanılabilir kısımlar: Yaprak ve tohum kısımları
Etkin Maddeler: Taninler, yüksek oranda K vitamini, beta karoten, kalsiyum, çeşitli asitler, amino asitler, karbonhidratlar, iridoidler, klorogenik asit, neoklorogenik asit gibi birçok etkin madde içerir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Bitkinin içerdiği klorogenik asit ve neoklorogenik asidin antienflamatuar ve yara iyileştirici özellikleri yapılan hayvan çalışmalarıyla tesbit edilmiştir. İnsan çalışmalarında ise bu bitkinin kronik bronşit ve soğuk algınlığı gibi hastalıkların iyileşmesine yardımcı olabileceği görülmüştür. Gine domuzlarında yapılan bir araştırmada sinir otu bronkodilatör özellikler (akciğer bronşlarını genişletici) göstermiştir. Sinir otu yapılan diğer hayvan çalışmalarında ayrıca tansiyonu, plazmadaki lipid miktarını, kolesterolü ve trigliserid miktarlarını da düşürmüştür.
Yapılan ilk çalışmalarda sinir otunun antibakteriyel (bakteri öldürücü) ve antifungal (mantar öldürücü) özelliklerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Yapılan deneysel çalışmalarda sinir otunun kanser oluşumunu ve memelilerdeki tümör oluşumunu yavaşlattığı görülmüştür. Anti toksin özellik de göstermektedir.
Oral olarak kullanılan sinir otu kanamalı sistit, bronşit, soğuk algınlığı, tahriş olan veya kanayan hemoroid gibi hastalıklar için kullanılabilir. Ayrıca antiseptik, antienflamatuar ve antibakteriyel özellikler gösterir.
Sinirli otun içeriğindeki apigenin ve baikalein antienflamatuar ve anti allerjenik özellikler gösterirler. Dolayısıyla bu bitki oral olarak alındığında hepatit ve bakteriyel dizanteri gibi enflamasyonlu hastalıkların iyileşmesinde yardımcı olacaktır.
Topikal olarak ise deriyle ilgili rahatsızlıklarda (yaralar, böcek ısırıkları, çıbanlar vs..), göz tahrişlerin de ve hastalıklarında kullanılır. Topikal olarak kullanımı ayrıca kanamalı yaraları durdurmada da etkilidir.
Etkili Olduğu Durumlar:
- Bronşit: Yapılan ilk klinik araştırmalar sinirli otun oral kullanımının kronik bronşitin tedavisinde etkili olduğunu göstermiştir. Ancak bununla ilgili yeterli veri mevcut değildir.
- Soğuk algınlığı: Yapılan ilk klinik araştırmalar sinirli otun oral kullanımının soğuk algınlığı semptomlarının iyileşmesinde etkili olduğunu göstermiştir. Ancak bununla ilgili yeterli veri mevcut değildir.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Oral olarak kullanımı için sinir otunun kurutulmuş yaprak kısımlarından günde 3 kez 2-4 gram kullanılır. Ya da bitkiyi çay olarak tüketmek istiyorsanız 2-4 gram kuru bitki yaprağını 5-10 dk, 150 ml su içinde demleyiniz ve süzerek içiniz. Bu çayı günde 3 kez tüketmelisiniz.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Sinirli otun uygun miktarlarda oral kullanımı oldukça güvenlidir. Ancak topikal kullanımı (etkilenen cilt bölgesinin üzerine uygulanması) bu bitkiye hassasiyet gösteren kişilerde alerjik kontakt dermatite yol açabilir. Hamilelerde ise bu bitki rahim kasılmalarını arttırabileceği için medikal amaçlı kullanımı tavsiye edilmez. Emziren kadınlardaki kullanımına yönelik ise herhangibir veri mevcut değildir, bu nedenle önerilmez.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangi bir etkileşim rapor edilmemiştir.
İlaçlarla Etkileşim:
- Warfarin (Coumadin): Bilindiği gibi warfarin trombosit kümeleşmesini önüne geçerek kan pıhtılaşmasını önlemeye yönelik bir ilaçtır. Oysa sinir otu yüksek miktarda K vitamini içermektedir ve bu vitamin kanın pıhtılaşmasını sağlar. Dolayısıyla teorik olarak warfarin ve sinir otu birbiri için antagonist etki (birbirinin etkisine zıt etki) oluşturabilirler. Bu nedenle warfarin kullanan hastaların kullandığı sinirli ot miktarı, ilacın etkisini etkilemeyecek miktarda olmalıdır.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Kavun Alerjisi: Kavuna alerjisi olan kişiler sinirli ot polenlerine karşı da alerjik olabilecekleri için dikkatli olmalıdırlar. Sinirli ota karşı alerjik olanlar bu bitkiyi kullanmamalıdırlar.
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Lahuriya
Tadı: Buruk - kekremsi
Kullanılan Kısımları: Yaprak, tohum
Enerjetiği: Serinletici
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Pitta ve Kapha’yı azaltırken Vata’yı arttırır
Genel Nitelikleri: Kanamayı durdurucu ve sıkılaştırıcı, alteratif (kanı temizleyici), diüretik (idrara çıkartıcı) ve yara iyileştirici
Kullanım Alanları: Özellikle idrar yolları hastalıklarında, dizanteri ve hepatit gibi hastalıklarda sinir otu kakule ile beraber demlenerek şeker ilave edilir ve hastaya verilir. Ayrıca iltihabik durumlarda ve karın ağrılarında da kullanılır. Topikal olarak kullanıldığında ise kanamayı durdurucu ve iltihabı kurutucu etkileri vardır.
Çince İsmi: Che Qian Zi
Kullanılan Kısmı: Tohum
Genel Nitelikleri: Diüretik (idrar söktürücü), antienflamatuar (iltihap giderici), ekspektoran (balgam söktürücü), tansiyonu düşürücü, diyareyi kesici
Etkilenen Organ Meridyenleri: Böbrek, akciğer, karaciğer, idrar kesesi, barsaklar
Kullanım Alanları: Ateşi düşürür, gözlere parlaklık verir, balgamı söktürür. Bunların haricinde dizanterinin ve idrar yolları enfeksiyonlarının tedavisinde kullanılır; özellikle kötü kokulu, ağrılı ve seyrek idrara çıkma gibi durumlarda faydalıdır. Ayrıca bulanık görme, fotofobi, katarakt gibi yin eksikliğinden kaynaklanan göz hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Ancak sinir otu kökü gebelikte kullanılmamalıdır. Çin herbalizminde kullanılabilecek günlük dozaj 3-9 gr.dır.