Capsella bursa-pastoris
- Türkçe Adı: Kuşkuş otu, Çoban çantası
- İngilizce Adı: Shepherd’s purse
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Tropikal bölgeler dışında tüm dünyada yaygın olarak yetişen otsu bir bitkidir.
Kullanılabilir kısımlar: Bitkinin medikal amaçlı kullanılan kısımları topraküstü kısımlarıdır.
İçeriğindeki Bileşenler: Çoban çantası, kardioaktif steroidler (muhtemelen sadece yohum kısmında bulunduğu düşünülmektedir), glukosinolatlar, flavonoidler (rutin, luteolin-7-rutinosid), kafeik asit deriveleri (klorogenik asit) gibi birçok bileşen içermektedir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Çoban çantası bitkisinin içeriğindeki bazı bileşenler hem pozitif inotropik etki (kalp kasının kasılmasını arttırıcı) hem de negatif inotropik etkiye (kalp kasının kasılmasını azaltıcı) neden olabilmektedirler. Bunun yanı sıra bazı bileşenler de hem pozitif kronotropik etki (kalp atım hızını arttıran) hem de negatif kronotropik etki (kalp atım hızını azaltan)meydana getirebilmektedirler. Bu nedenle bazen tansiyonu düşürücü etki yapabilirken bazen de tansiyonu yükseltici etki yapabilir.
Çoban çantası, düz kasların kasılmasını uyararak uterusun kasılmasını sağlar, bu nedenle adet döngüsünü uyarır. Ancak bahsedilen etkisi nedeniyle gebelerin kullanmaması tavsiye edilir. Çoban çantası bitkisi, sinigrin adlı bir bileşen içermektedir. Sinigrin maddesi ise vücutta alil izotiosinat adlı maddeye dönüşebilmektedir ki, bu maddenin tiroid bezi fonksiyonlarında anormalliklere yol açabileceği ve guatr hastalığıyla ilişkili olabileceği de düşünülmektedir.
Çoban çantası halk arasında,
- Başağrılarını dindirmek,
- Hafif kalp yetmezliği gibi problemlerin tedavisine yardımcı amaçlı,
- Hipotansiyonu (düşük tansiyon) dengelemek için,
- Sinirsel kaynaklı kalp rahatsızlıklarının üstesinden gelmeye yardımcı olarak,
- Premenstural dönem sıkıntılarını (adet öncesi dönem) hafifletmek veya gidermek için,
- Kan tükürme ve idrarda kan görülmesi gibi bazı şikayetlerin tedavisine yardımcı amaçlı olarak,
- Özellikle akut sistit gibi bazı idrar yolları rahatsızlıklarında idrar yolları antiseptiği olması amaçlı, oral olarak (ağızdan alınarak) kullanılır.
- Burun kanamasını durdurmak, yüzeysel yanıkların iyileşmesine yardımcı olmak ve kanamalı cilt hasarlarını tedavi etmek için topikal olarak (sadece etkilenen bölgenin üzerine) kullanılır.
- Çoban çantası, Amerika’da özellikle başağrılarını dindirmek için, İspanyada ise çay şeklinde tüketilerek, mesane enflamasyonlarını iyileştirmek için kullanılır.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Bitkinin medikal amaçlı oral günlük kullanım miktarı 3-12 gram kadardır. Ancak bu miktarın günde tek kez kullanımı yerine, üçe bölünerek kullanımı tavsiye edilir. Bu nedenle günde üç kez 1-4 gram bitkinin oral kullanımı önerilir. Daha yüksek dozların kullanılmaması önerilir.
Eğer çoban çantasını çay olarak tüketmek istiyorsanız, 1-4 gram kuru bitki, 150 ml kaynamış suya atılarak 10-15 dakika demlenir. Bu çayı günde üç kez içmeniz önerilir. Eğer bu bitkiyi topikal olarak uygulamak istiyorsanız 3-5 gram kuru bitkiyi yaklaşık 180 ml kaynar suya atıp 10-15 dakika demlemeniz önerilir. Daha sonra elde ettiğiniz infüzyonla cildinizi yıkayabilir veya temiz bir beze emdirerek kompres olarak uygulayabilirsiniz.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Çoban çantasının uygun miktarlarda medikal amaçlı oral kullanımı güvenli kabul edilir. Topikal kullanımı da güvenlidir. Ancak yüksek dozlarda kullanımı kalp çarpıntılarına neden olabilir ve kullanımı güvenli değildir. Çoban çantası uterusu uyardığı için, gebelikte kullanımı güvenli değildir. Emzirme döneminde kullanımının güvenilirliğine ilişkin ise herhangibir çalışma mevcut değildir, bu sebeple önerilmez.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.
İlaçlarla Etkileşim:
- Merkezi Sinir Sistemi Depresanları: Teorik olarak çoban çantasının sedatif etkili (yatıştırıcı, sakinleştirici) ilaçlarla beraber kullanımı, bu ilaçların etkilerini ve yan etkilerini güçlendirebilir.
- Tiroid Hormonu: Teorik olarak çoban çantası bitkisinin, tiroid fonksiyon bozuklukları için kullanılan ilaçlarla beraber kullanılmasının muhtemel bir etkileşime neden olabileceği tahmin edilmektedir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Kardiyovasküler Hastalıklar: Teorik olarak çoban çantası bitkisi, kardiyovasküler hastalıklar için uygulanan terapiyle muhtemel bir etkileşime girebileceğinden kullanılırken dikkatli olunmalıdır.
- Böbrek Taşları: Bu bitki oksalat içerdiğinden böbreklerinde taş olan kişiler tarafından dikkatle kullanılmalıdır.
- Cerrahi Operasyon: Ameliyat öncesi en az 2 hafta öncesinden bu bitkinin kullanımı kesilmelidir.
- Tiroid Bozuklukları: Teorik olarak çoban çantası bitkisi, tiroid fonksiyon bozuklukları için kullanılan ilaçlarla beraber alındığında bu ilaçlarla etkileşebileceğinden kullanılırken dikkatli olunmalıdır.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Çoban çantasının German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
- Burun kanamaları
- Premenstural sendrom (Regl öncesi sıkıntıların meydana getirdiği sendrom)
- Yaralar ve yanıklar
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Mumiri
Tadı: Buruk - kekremsi
Kullanılan Kısımları: Topraküstü kısımları
Enerjetiği: Serinletici
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Pitta ve Kapha’yı azaltırken Vata’yı arttırır.
Genel Nitelikleri: Kanamayı durdurucu, alteratif (kanı temizleyici), diüretik 8idrar söktürücü), üriner antiseptik (idrar yolları antiseptiği), antipiretik (ateş düşürücü)
Özellikle Etkilediği Organlar: Karaciğer, mide ve uterus
Kullanım Alanları: Doğu herbalizminde çoban çantası kanamaları durdurmak ve sistit gibi idrar yolları hastalıklarını tedavi etmek başta olmak üzere farklı amaçlar için kullanılır. Bu bitkiden elde edilen tentür, her saat başı veya 2 saatte bir kullanıldığında kanamaları durdurmak için oldukça faydalı olacaktır. Özellikle aşırı menstural kanamaları azaltmak için, genitoüriner bazı hastalıkların tedavisinde, sistitin tedavisinde, zor idrara çıkma gibi durumlarda ve gebelik sonrası meydana gelen kanamaları durdurmak için kullanılmaktadır. Doğu herbalizmine göre bu bitki, günde 5-15 gram miktarında kullanılabilir.