Euphrasia officinalis
- Türkçe Adı: Göz otu
- İngilizce Adı: Eyebright
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Göz otu genel olarak tüm Avrupa’da yetişmekte olan otsu bir bitkidir.
Kullanılabilir Kısımlar: Bitkinin medikal amaçlar için kullanılan kısmı çiçekli topraküstü kısımlarıdır.
İçeriğindeki Bileşenler: İridoid monoterpenler (aucubin, katalpol, euprosid, iksorosid, veronikosid, verprosid, mussaenosid, ladrosid), lignanlar (dehidrodikoniferil-4-beta-D-glukozid), flavonoidler (apigenin, krizoeriol ve luteolin glikozidleri, ramnogalaktozidler) ve taninler gibi birçok bileşen içermektedir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Göz otunun içerdiği aucubin maddesinin anti enflamatuar (iltihap ve yangı karşıtı) özellikler gösterdiği ve karaciğeri karbon tetraklorür ve alfa amantitin gibi toksik bileşiklere karşı koruduğu görülmüştür (in vitro yani cansız ortamda yapılan deneylerde). Yine yapılan in vitro deneylerde, aucubin’in hepatit B virüsüne karşı da koruyucu olduğu tespit edilmiştir.
Göz otu, harici olarak göz ve göz kapağı bölgesindeki iltihaplanmalara ya da kızarıklıklara karşı, göz banyosu şeklinde uygulandığı için, ismini buradan almaktadır.Göz otunun içeriğindeki taninler kanamayı durdurucu özelliğinden, kafeik asit bakteriostataik özelliğinden (bakteri üremesini durdurucu), aucubin ve iridoid glikozidleri ise pürgatif özelliğinden (diyareye neden olan) sorumlu bileşenlerdir.
Göz otu halk arasında,
- Burun içerisindeki derinin enflamasyonunda (iltihaplanması),
- Çeşitli alerji türlerine karşı,
- Alerjik rinit, soğuk algınlığı, akciğer bronşlarıyla ilgili rahatsızlıklar ve sinüzit gibi solunum yolları rahatsızlıklarına karşı,
- Boğaz ağrısı, ses kısıklığı ve öksürüğe karşı,
- Çeşitli kanser türlerine karşı,
- Kulak ağrısı ve göz iltihaplarının tedavisinde,
- Epilepsi, sarılık, çeşitli cilt hastalıkları ve başağrı gibi birbirinden oldukça farklı hastalıkların tedavisine yardımcı olması amacıyla oral olarak (ağızdan alınarak) kullanılır. Bunların haricinde göz otunun halk arasında krem, losyon veya göz banyosu şeklinde topikal olarak kullanıldığı bazı durumlar ve hastalıklar: konjuktivit (göz iltihabı), blefarit (göz kapağı yangısı), göz yorgunluğu, göz damarlarıyla ilgili rahatsızlıklar, gözkapağı veya konjuktiva iltihabı gibi başlıca göz hastalıklarıdır.
- Göz otu bazı yiyeceklere aroma kazandırmak için de kullanılmaktadır.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Göz otu medikal amaçlar doğrultusunda oral olarak kullanılacaksa, 2-4 gram bitkiye ait kurutulmuş toprak üstü kısımlarının toz haline getirilerek günde 3 kez tüketilmesi tavsiye edilir. Dilerseniz bu bitkinin topraküstü kısımlarını çay olarak demleyerek de tüketebilirsiniz. Bunun için 2-4 gram bitkiyi 150-200 ml kaynar suya atarak 5-10 dakika demleyiniz ve süzerek içiniz. Bu çayı günde 3 kez tüketebilirsiniz. Halk arasında bu bitkiden demlenen yoğun çay, göz banyosu olarak da kullanılmaktadır. Ancak bilimsel kaynaklarda bu konuyla ilgili bir tarif ya da dozaj şekli belirtilmemiştir.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Göz otunun oral olarak kullanımı, uygun dozlarda medikal amaçlı kullanımı güvenli kabul edilmiştir. Halk arasında bu bitkiden elde edilen çayın göz banyosu olarak kullanılmasına karşın, hazırlanan preparat %100 steril olmadığı için güvenli kabul edilmemektedir. Çünkü farmakolojide göz içerisine uygulanacak preparatların tam steril (hiç mikrop içermeyen) olması istenilmektedir. Gebelerde ve emziren kadınlar üzerinde herhangibir bilimsel çalışma yapılmadığından, bu bitkinin oral kullanımının güvenilirliği konusunda herhangibir bilgi elde edilmemiştir.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu tespit edilmemiştir.
İlaçlarla Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu tespit edilmemiştir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi: Herhangi bir etkileşim durumu tespit edilmemiştir.
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Eyebright
Tadı: Kekremsi
Kullanılan Kısımları: Topraküstü kısımları
Enerjetiği: Serinletici
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Pitta ve Kapha’yı azaltıcı, Vata’yı arttırıcı
Genel Nitelikleri: Antipiretik (ateş düşürücü), alteratif (kan temizleyici), astringent (kanamayı durdurucu), antienflamatuar (iltihap ve yangı karşıtı),ekspektoran (balgam söktürücü)
Özellikle Etkilediği Organlar: Akciğer, karaciğer
Kullanım Alanları: Doğu herbalizminde göz otu yüzyıllardır özellikle göz enfeksiyonlarına ve sinüs tıkanıklıklarına karşı kullanılmaktadır. Göz iltihaplarına karşı oral olarak (ağızdan alınarak) kullanılabileceği gibi, harici olarak göz bölgesine uygulanarak da kullanılabilir.
Ünlü bir herbalistin tarifine göre eşit miktarda göz otu, altın mühür, defne meyvesi, ahududu yaprağı ve bunları yarısı kadar Arnavut biberini karıştırarak göz banyosu olarak kullanabilirsiniz. Göz ve burun hastalıklarına karşı kullanılabildiği gibi, göz otu, orta kulak iltihabı gibi bazı kulak hastalıklarına da iyi gelmektedir. Doğu herbalizmine göre bu bitkinin günlük oral kullanım miktarı 2-5 gram kadardır.