Cassia acutifolia
- Türkçe Adı: Sinameki
- İngilizce Adı: Senna
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Sinameki, Avrupa dışındaki tüm dünya kıtalarında tropik ve yarı tropik bölgelerde yetişebilen bir bitkidir. Yüzlerce çeşidi bulunan sinameki bitkisi, ülkemizde de özellikle güney Ege ve Akdeniz bölgelerinde yetişmektedir.
Kullanılabilir kısımlar: Bitkinin medikal amaçlar için en sık yaprak kısmı kullanılmakla beraber, meyve ve çiçek kısımları da kullanılmaktadır.
İçeriğindeki Bileşenler: Antrasen deriveleri (sennosid A, A1,B,C,D) ve naftasen deriveleri başta olmak üzere birçok bileşen içermektedir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Sinameki bitkisinin en belirgin özelliği laksatif etki (kabızlık giderici, diyare yapıcı etki) göstermesidir. Sinamekinin hem meyve hem de yaprak kısımları laksatif özellik göstermekle beraber, bitkinin yaprak kısmı laksatif özellik bakımından daha güçlüdür.
Sinameki, bağırsaklarda sıvı salınımını uyararak bağırsak hareketlerini hızlandırır ve sindirim sistemine karışmış gıdanın bağırsaklardan daha hızlı geçişini sağlar. Sinamekinin laksatif etkisini, bağırsaklardaki prostoglandinlerin ve serotoninin aktivitelerini değiştirerek de meydana getirdiği sanılmaktadır.
Bu bitkinin laksatif etkisi, genellikle oral kullanımı takiben 8-10 saat sonra başlamaktadır. Bu nedenle bazı kullanıcılar, sinamekiyi tükettikten sonra laksatif etki birkaç saat içerisinde hemen başlamadığı için, kullandıkları dozun yeterli olmadığını düşünerek daha fazla sinameki tüketme gibi bir yanılgıya düşebilirler. Bu konuda kullanıcıların bilgilenerek daha dikkatli olmaları önerilmektedir. Çünkü sinamekinin fazla kullanımı karın ağrısı, kramplar, şişkinlik, bağırsaklarda gaz birikimi ve aşırı diyare gibi yan etkiler oluşturarak vücuttaki elektrolit dengesini bozabilmektedir.
Aşırı tüketilen sinameki, tetani (kalsiyum noksanlığından meydana gelen kasılma), potasyum seviyesinde aşırı düşüş, kardiyovasküler bazı bozukluklar, serumdaki globulin miktarında düşüş ve kaslarda zayıflık gibi birçok yan etki oluşturabileceğinden dikkatli olunmalıdır.
Sinamekinin çok yüksek dozlarda ve uzun süreli kullanımı sakıncalıdır. Günde 70 gram sinameki yaprağından hazırlanan 1 litre çayı, 3 yıl boyunca her gün tüketen bir bayanda, karaciğer ve böbrek yetmezliği görülmüştür.
Bu bitki halk arasında kabızlığın giderilmesinden başka, laksatif etkisi nedeniyle kolonoskopi gibi bağırsak görüntüleme girişimlerinden önce, detoks amaçlı ve kilo kaybı için de kullanılmaktadır. Sinameki uygun miktarlarda kullanıldığında, bağırsaklar tarafından çok az emildiğinden, genellikle sistemik bir etkiye neden olmamaktadır.
Etkili Olduğu Durumlar:
- Konstipasyon (Kabızlık): Sinameki kısa süreli kabızlığın tedavisi için oldukça etkilidir. Bu bitki ABD’de yetişkinler ve 2 yaş ve üzeri çocuklar için reçete edilmeyen bir kabızlık ilacı olarak kullanılmaktadır. Bununla beraber 3-15 yaş arası çocuklarda kabızlığın kısa dönemli tedavisinde, sinamekiye kıyasla mineral yağlar veya laktuloz daha sık kullanılmaktadır. Geriatrik hastalarda ise (yaşlı hastalar), laktulozdan ziyade sinameki ve psilyum karışımının kullanılması daha etkilidir.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Sinameki, Amerika’da kabızlığa karşı kullanılan, FDA tarafından onaylanan ve reçete edilmeyen bir ilaç olarak kullanılmaktadır. Kullanım miktarı ise yaşa göre değişmektedir. Bitkinin laksatif özelliği temel olarak sennosid adlı maddeden kaynaklanmaktadır. Bu nedenle sinamekinin bir bileşeni olan sennosid içeren tabletler ABD de satılmaktadır. Aşağıda yaşa göre değişen sennosid kullanım miktarları belirtilmiştir:
- Yetişkinler ve 12 yaşından büyükler için: Günlük ortalama doz 17,2 mg kadardır. Şiddetli kabızlık durumunda ise tavsiye edilebilen günlük maksimum doz 34,4 mg.dır.
- Gebelik sonrası kabızlık için: Günlük doz toplamda 28 mg olacak şekilde 14 mg.lık iki doz tavsiye edilir.
- 12 yaşından küçük çocuklar için: Ortalama doz günlük 8,5 mg.dır
- Yaşlılar için: Günlük ortalama doz 17 mg’dır
Sinamekiyi kapsül şeklinde almak istemeyenler için, bu bitki çay olarak da demlenerek tüketilebilir. Bunun için 0,5-2 gram kuru sinameki yaprağının üzerine sıcak su dökerek 10 dk demleyiniz ve süzerek içiniz. Ancak su sıcak olmasına karşın, kaynama derecesinde olmamalıdır. Bu çayı günde birkaç kez tüketebilirsiniz.
Bunun haricinde hem sinamekinin laksatif etkisinden yararlanmak istiyorsanız hem de diyareden kaynaklanan karın ağrısının daha az olmasını istiyorsanız, 0,5-2 gram kuru sinameki yaprağının üzerine bir bardak soğuk su ekleyerek 10-12 saat boyunca etkin maddelerin suya geçmesini bekleyiniz. 12 saat sonunda elde ettiğiniz karışımı süzerek içebilirsiniz. Bu şekilde elde ettiğiniz karışımda bitkiden suya geçen resin miktarı daha az olacağından, klasik sıcak suda demlenen çaya oranla daha az karın ağrısına neden olacaktır.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Sinamekinin medikal amaçlı uygun dozlarda kullanımı güvenli kabul edilmektedir. Ancak çok yüksek dozlarda ve sürekli kullanımı güvenli değildir. Yüksek dozlarda ve uzun dönem kullanım sonucunda karaciğer toksisitesi görülebileceği gibi, kişi tuvalete çıkmak için bu bitkiye bağımlı hale gelebilir. Bu nedenle uygun dozun üzerine çıkılmaması ve uzun süreli kullanılmaması önerilir.
Sinamekinin uygun dozlarda kullanımı gebelerde, emziren kadınlarda ve çocuklarda da güvenli kabul edilmiştir.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim:
- At Kuyruğu: Teorik olarak sinamekinin atkuyruğu adlı bitkiyle beraber kullanılması vücuttaki potasyum seviyelerini beklenenden daha fazla düşürebileceğinden, potasyum takviyesi kullanılması gerekebilir.
- Meyan kökü: Teorik olarak sinamekinin meyankökü bitkisiyle beraber kullanılması vücuttaki potasyum seviyelerini beklenenden daha fazla düşürebileceğinden, potasyum takviyesi kullanılması gerekebilir.
- Uyarıcı laksatif bitkiler: Teorik olarak sinamekinin meyankökü bitkisiyle beraber kullanılması vücuttaki potasyum seviyelerini beklenenden daha fazla düşürebileceğinden, potasyum takviyesi alınması gerekebilir. Ayrıca sinamekinin bu bitkilerle beraber kullanımı, diyare ve karın ağrısı şiddetini de arttırabilir. Bahsedilen bitkilerden bazıları: aloe, fo ti, ışgın, kıvırcık labada, mor süsen vs..
İlaçlarla Etkileşim:
- Digoxin: Sinamekinin aşırı kullanımı kandaki potasyum seviyelerini düşüreceğinden, Digoxin gibi kardiyak glikozidlerin yan etkilerini arttırabilir.
- Diüretik İlaçlar: Bilindiği gibi sinamekinin aşırı kullanımı kandaki potasyum seviyelerini düşürmektedir. Diüretik ilaçlar da idrar yoluyla potasyum atımını gerçekleştirebildiğinden, sinamekinin bu ilaçlarla beraber kullanımının hipokalemiye neden olabileceği düşünülmektedir. Bu nedenle sinameki bu ilaçlarla beraber kullanıldığında, dışarıdan potasyum takviyesi alınması önerilir.
Hipokalemi iştahsızlık, halsizlik, mide bulantısı, sinirlilik, kas yorgunluğu, sinirlilik ve vücutta sıvı birikimi gibi basit sorunların yanında kalp ritm bozuklukları ve sinir iletim bozuklukları gibi çok daha ciddi sorunlara da yol açabilir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Elektrolit Bozuklukları ve Potasyum Eksikliği: Sinamekinin aşırı kullanımı mevcut rahatsızlıkları daha da şiddetlendirebilir.
- Diyare ve Vücutta Sıvı Kaybı Durumu: Sinamekinin kullanımı, vücutta dehidrasyon ve (aşırı sıvı kaybı) diyare gibi durumlarda kontrendikedir (kullanılmamalıdır). Sinameki bahsedilen durumlarda kullanılırsa mevcut rahatsızlıkları daha da şiddetlendirecektir.
- Gastrointestinal Rahatsızlıklar: Sinamekinin kullanımı, karın ağrısı, Crohn hastalığı gibi enflamasyonlu bağırsak hastalıkları, ülseratif kolit, apandisit, mide enflamasyonları, hemoroid ve nedeni bilinmeyen karın ağrısı gibi şikayetlerde kontrendikedir (kullanılmamalıdır). Bu bitki bahsedilen durumlarda kullanılırsa mevcut rahatsızlıkları daha da şiddetlendirebilir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Sinamekinin German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
Bilimsel Araştırmalar: Sinamekinin laksatif etkisi birçok bilimsel araştırma sayesinde kanıtlanmıştır, konstipasyonu gidermede oldukça etkilidir.
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Rajavriksha (ağaçların kralı anlamına gelmektedir)
Tadı: Kekremsi
Kullanılan Kısımları: Yapraklar
Enerjetiği: Serinletici
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Pitta ve Kapha’yı azaltırken, Vata’yı arttırır.
Genel Nitelikleri: Pürgatif (bağırsak boşaltıcı), antihelmintik (bağırsak kurtlarını düşürücü), antipiretik (ateş düşürücü), alteratif (kanı temizleyici)
Özellikle Etkilediği Organlar: Bağırsaklar, yağ dokusu, plazma
Kullanım Alanları: Bu bitki Ayurvedaya göre kabızlık, enflamatuar cilt rahatsızlıkları, hipertansiyon ve obezite tedavisinde kullanılır. Sinameki oldukça güçlü bir laksatif olduğundan dikkatli kullanılmalıdır. Laksatif etkisinin yanı sıra bağırsakların iç yüzeyindeki dokuda tahrişe neden olarak karın ağrısı, mide bulantısı, sancı veya aşırı diyare gibi yan etkilere de sebep olabilir. Bu nedenle Ayurvedada sinamekinin, zencefil ve rezene gibi mide koruyucu ve güçlendirici bitkilerle kombine edilerek kullanılması tavsiye edilir. 4 birim sinamekiye bir birim mide koruyucu özellikli bir bitki eklenerek oluşturulan karışım, sinamekinin yan etkilerinin azalmasını sağlayabilir.
Sinameki kabızlığa karşı kullanımının yanında, yüksek ateşli hastalıklardan sonra toksinleri temizlemek veya aşırı yükselmiş Pitta’yı düşürmek için de kullanılmaktadır. Ancak bu bitki, tahriş edici özelliğinden dolayı enflamasyonlu bağırsak hastalıkları veya enflamasyonun eşlik ettiği durumlar için kullanılmamalıdır.
Sinameki, ışgın bitkisinin bulunamadığı durumlarda, bu bitkiye alternatif olarak kullanılabilir. Çünkü ışgın bitkisinin yan etkileri sinamekiye kıyasla çok daha azdır ve bu nedenle sinamekiye tercih edilir.Güçlü pürgatiflerin (bağırsak boşaltıcı) sürekli kullanımı, bitkisel bile olsalar, tavsiye edilmez. Çünkü bu bitkiler sürekli kullanıldıklarında bağırsakların iç çeperindeki dokunun yapısını bozabilirler ve bu bitkilere alışkanlık gelişebilir. Bahsedilen bitkilerin yardımı olmadan tuvalete çıkmak daha da güçleşebilir ve kabızlık daha da şiddetlenebilir. Bu nedenle kronik konstipasyon, Ayurvedaya göre nemlendirici bir terapiyle de tedavi edilebilir. Bunun için laksatif özellikli yağlar kullanılabilir.
Çince İsmi: Fan Xie Ye
Genel Nitelikleri: Antibakteriyel, pürgatif (bağırsak boşaltıcı)
Etkilenen Organ Meridyenleri: Kalın bağırsak
Kullanım Alanları: Sinameki Çin tıbbında kabızlık ve karın şişkinliği gibi semptomların eşlik ettiği bağırsaklardaki ısı sebepli tıkanmaların tedavisinde kullanılır. Çin tıbbına göre sinameki kronik konstipasyonun görüldüğü durumlarda, gebeler, regl dönemindeki kadınlar ve loğusalar tarafından aşırı miktarda kullanılmamalıdır. Sinamekinin Çin tıbbına göre günlük kullanım miktarı 3-9 gram kadardır.