Cichorium intybus
- Türkçe Adı: Hindiba, Beyaz hindiba
- İngilizce Adı: Chicory
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Hindiba, Avrupa, Ortadoğu, İran, Kuzey ve Güney Afrika, tüm Amerika, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi oldukça geniş bir coğrafyada yetişebilen otsu bir bitkidir.
Kullanılabilir kısımlar: Bitkinin medikal amaçlı kullanılan kısımları kurutulmuş veya taze toprak üstü kısımları ile kurutulmuş kök kısmıdır. Bitki, çiçeklendiği mevsim olan sonbaharda toplanarak kurutulur ve tüm yıl kullanılabilir.
Etkin Maddeler: Seskiterpenler (seskiterpen laktonları, özellikle laktusin, laktukopikrin, guaionolid glikozidleri vs..), kafeik asit türevleri (sirorik asit, klorogenik asit, isoklorogenik asit, dikafeil tartarik asit), hidroksikumarinler, flavonoidler vs..
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Hindiba genel olarak tonik (besleyici ve canlandırıcı), diüretik (idrar söktürücü), laksatif (diyare yapıcı) ve karaciğer koruyucusu olarak kullanılır. Bunlar haricinde,
- Kahvenin uyarıcı etkisini düzenlemek için,
- İştah kaybı ve hazımsızlık gibi sindirim sistemiyle ilgili problemlerde,
- Karaciğer ve safrakesesi bozukluklarında,
- Taşikardi gibi kalple ilgili rahatsızlıklarda oral olarak kullanılır.
- Ayrıca şişme ve ödem gibi durumlarda bitkinin yapraklarının lapası yapılarak şişmiş bölgeye uygulanabilir.
Hindiba yaprakları tıpkı kereviz gibi gıda olarak sıklıkla tüketilebilen bir yiyecektir, baharat olarak da kullanılabilir. Bitkinin kökleri de kaynatılarak yenilebilir. Hindibanın kök kısmı kurutulup kavrularak toz kahveye karıştırılabilir.
Hindiba ayrıca safra üretimini de uyararak sindirime yardım eder. Dijitalis benzeri bileşenler içirdiği için kalp atım hızını düşürdüğü de düşünülmektedir. Bunun haricinde laktukopikrin ve diğer suda çözünen bileşikler içerdiğinden hafif sedatif (rahatlatıcı, gevşetici) etkisi de vardır. Bahsadilen sebeplerden dolayı bu bitkinin kökü kahveye karıştırılırsa kahvedeki uyarıcı maddelerle zıt etki göstererek kahvenin uyarıcı etkisini azaltabileceği düşünülmektedir.
Hindibanın içeriğindeki seskiterpenlerin bakteriostatik etkinlik gösterdiği (bakteri üremesini durdurucu) ayrıca hindibadaki maddelerin genel olarak antiinflamatuar etkiye (iltihaplanmayı azaltıcı etki) sahip olduğu bilinmektedir. Bunların haricinde hindiba güçlü bir antioksidan olan beta karoten içeriği açısından da zengindir.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Hindibanın günlük dozu bitkinin kökü veya toprak üstü kısmından hazırlanan 1 bardak çay kadardır. 150 ml kaynar suya 2-4 g bitki kökü atılarak 10 dk beklenilir ve süzülür. Bunun haricinde bitkinin kapsül veya damla formunda hazırlanan gıda takviyeleri de mevcuttur. Topikal kullanım için ise belirli bir dozaj tanımlanmamıştır.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Hindibanın gıdalarda bulunan miktarı Amerika Birleşik Devletleri tarafından GRAS (güvenli) statüsündedir. Bitkinin medikal amaçlarla kullanılan miktarları da muhtemelen güvenli olarak kabul edilmektedir. Ancak mensturasyonu veya düşüğü tetikleyebileceğinden gebelikte kullanılması sakıncalı olabilir. Emzirme döneminde kullanımının güvenilirliği hakkında ise yeterli veri yoktur.
Hindibanın topikal kullanımı ise alerjiye veya kontakt dermatite yol açabilir.
Diğer Bitkilerle / Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangibir etkileşim durumu hakkında bilgi mevcut değildir.
İlaçlarla Etkileşim: Herhangibir etkileşim durumu hakkında bilgi mevcut değildir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Alerji: Bu bitkinin tüketimi nadiren bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara yol açabilmektedir. Alerjisi olan kişilerin tüketmesi kontrendikedir (tüketmemelidirler).
- Çapraz Alerjik Reaksiyonlar: Bileşikgiller ailesinden bazı bitkilere alerjisi olan kişilerde genellikle hindibaya karşı da alerjik bir durum görülebilir. Bu nedenle Yakup otu (kanarya otu), krizantem, kadife çiçeği ve papatya gibi bitkilere karşı alerjiniz varsa karahindibaya karşı da alerjiniz olması ihtimali vardır.
- Safra kesesi Taşı: Eğer safrakesenizde taş oluşumu mevcutsa, hindibanın safra salgısını arttırıcı özelliği olduğu için doktor kontrolünde kullanmanız önerilir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Hindibanın German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
- İştah kaybı
- Hazımsızlık şikayetleri
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Kasani
Tadı: Kekremsi
Kullanılan Kısımları: Tohum, kök ve çiçekler
Enerjetiği: Serinletici
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Pitta ve Kapha’yı azaltırken, Vata’yı arttırır.
Genel Nitelikleri: Alteratif (arındırıcı, temizleyici, mikrop öldürücü), diüretik (idrar söktürücü), antipiretik (ateş düşürücü)
Kullanım Alanları: Safra salgısını arttırarak sindirimi kolaylaştırıcı etkileri vardır. Mide için iyi bir toniktir. Yüksek dozlarda alındığında iyi bir müshil ve diüretiktir (idrar söktürücü).
Tohumların suda kaynatılarak demlendikten sonra suyu içilirse ya da tohumları toz haline getirilerek yenilirse adet düzensizliklerine veya amenoreye (adet görememe) iyi gelir. Aynı zamanda toz haline getirilmiş tohumlar karaciğer için de etkili bir canlandırıcıdır. Karaciğerin yetersiz çalıştığı durumlarda ve tıkanıklıklarında, ayrıca dalağın ödem topladığı durumlarda kullanılması faydalıdır. Kökü kahveye alternatif bir içecek olarak tüketildiğinde hazma yardımcı olur. Bazen gelişkin hindiba kökleri kurutulduktan sonra kavrulup öğütülerek kahvenin içine katılır ve kahve seyreltilir. Bazı kahve satıcıları bu hileye başvurmakta olduğundan yapılan bir denetleme sonucu öğütülmüş kahvenin %90’ının hindiba kökü olduğu ortaya çıkmıştır. Eğer siz de kahvenizin saf olup olmadığını kontrol etmek istiyorsanız, bardağın içine bir miktarkahve koyunuz ve koyduğunuz kahvenin üzerine su ekleyiniz. Af kahve uzun süre su üzerinde yüzerken, hindiba suda yumuşayarak daha çabuk dibe çöker. Bazı yerlerde hindiba hayvan yemi olarak da kullanılabilmektedir.
Hindiba çiçeklerinden yapılan şerbet, karaciğer bozukluklarında şifa amaçlı kullanılmaktadır. Hindiba ayrıca vücuttaki taşları dökmek için faydalı bir bitkidir. Bunun için 5 birim hindiba, 6 birim demir hindi, 7 birim kavun çekirdeği, 8 birim tatlı rezene tohumu karıştırılarak toz haline getirilir. Bu karışımın çok az miktar kullanılması (30-40 buğday tanesi kadar) yeterlidir. Bitki enflamasyonlu deri üzerine uygulandığında da faydalı etki gösterecektir.
Bunların yanı sıra hindiba Hint herbalizminde iştahsızlık, başağrıları, cilt alerjileri ve mide bulantısı gibi durumlar için de kullanılabilir.