Carum carvi
- Türkçe Adı: Frenk kimyonu
- İngilizce Adı: Caraway
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Özellikle Avrupa, Sibirya, Kafkasya, yakın doğu, Himalayalar, Morokko ve kuzey Amerika’da yetişmekte olan, yaklaşık 150 cm boylarında, çok küçük beyaz ve pembe çiçekleri olan çok yıllık otsu bir bitkidir.
Kullanılabilir kısımlar: Bitkinin kullanılan kısmı meyvesi, tohumu ve meyveden elde edilen yağdır.
İçeriğindeki Bileşenler: Frenk kimyonu meyvesinde uçucu yağ, sabit yağ, polisakkaritler, proteinler ve furanokumarinler başta olmak üzere birçok bileşen mevcuttur. Uçucu yağın içerisinde ise özellikle karvon ve limonen maddeleri bulunmaktadır. Frenk kimyonu tohumunda ise karveol, dihidrokarveol, timol ve flavonoidler bulunmaktadır.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Yapılan klinik araştırmalarda,beraber oral olarak alının nane yağı ile Frenk kimyonu yağının, gastroduedonal motiliteyi (mide ve onikiparmak bağırsağının hareketleri) azalttığı tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar ayrıca bu bitkinin uçucu yağ kısmında bulunan karvon bileşeninin, glutatyon S-transferaz enzimi aktivitesini arttırdığını göstererek, bu sayede karsinojenezi önleyebileceğini (kanser oluşumunu) düşündürmüştür. Frenk kimyonunun bahsedilenlerden başka antihistamin, antibakteriyel, ve anti-ülser aktivite gösterebileceği de tahmin edilmektedir.
Yapılan ilk araştırmalar Frenk kimyonunun antihiperglisemik (kandaki yüksek şeker miktarını düşürücü) etkisi olabileceğini ortaya koymuştur. Bu etkinin insülin salınımından tamamen bağımsız olduğu düşünülmektedir. Bahsedilen etkinin karaciğer tarafından glukoz üretiminin engellenmesi sayesinde veya çevre dokuların kandaki glukozu kendi içlerine alarak, kandaki glukoz miktarını (şeker miktarı) düşürmesi sayesinde gerçekleştiği tahmin edilmektedir.
Frenk kimyonu oral olarak kullanıldığında, halk arasında, dispepsi (hazım güçlüğü), distansiyon (karındaki şişkinlik), midede gaz birikimi gibi sindirim sistemiyle ilgili birçok rahatsızlığı gidermede kullanılmaktadır.
Frenk kimyonu tohum ve meyvelerinden elde edilen yağ ise balgam söktürmek, süt üretimini arttırmak, regli düzenlemek ve regl kramplarını hafifletmek için kullanılır. Bunlardan başka inkontinans durumlarında (idrarı tutamama) tedavi amaçlı, antibakteriyel özelliği ve laksatif özelliği nedeniyle oral olarak kullanılmaktadır.
Frenk kimyonu, ağız yıkama sıvılarında kullanıldığı gibi, kan dolaşımını hızlandırıcı özelliğinden dolayı bazı vücut bakım ürünlerinde de kullanılmaktadır.
Bu bitki, aşçılıkta da sıklıkla kullanılan bir baharattır.
Bahsedilenlerin haricinde Frenk kimyonu, diş macunları, sabunlar ve bazı kozmetiklerin içeriğinde, koku vermesi amacıyla da kullanılmaktadır.
Etkili Olduğu Durumlar:
- Dispepsi: Frenk kimyonu, halk arasında hazımsızlık olarak bilinen dispepsiye karşı kullanılabilecek faydalı bir bitkidir. Yapılan bir klinik araştırmada, 90 mg nane yağı ile beraber kullanılan 50 mg Frenk kimyonu yağının ülseratif olmayan dispepsi için faydalı olduğu, şişkinlik hissi ve hafif gastrointestinal spazmları önlediği ortaya çıkmıştır.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Frenk kimyonunun günlük oral kullanımı için 2-6 gram tavsiye edilmektedir. Eğer Frenk kimyonu yağını oral olarak kullanmak istiyorsanız günlük 3-6 damla yeterlidir. Eğer bu bitkinin tohumundan çay hazırlamak istiyorsanız, 1-2 çay kaşığı dolusu Frenk kimyonu tohumunu 150 ml kaynar suya atarak 10-15 dakika demleyiniz ve süzerek içiniz. Ülseratif olmayan dispepsi tedavisi için ise günde 50-100 mg Frenk kimyonu yağını 90 mg nane yağı ile kombine kullanmanız tavsiye edilmektedir.
Güvenlik ve Yan Etkileri: Frenk kimyonunun gıdalarda bulunan miktarının tüketimi güvenlidir ve Amerikada da GRAS statüsündedir (güvenli kabul edilir). Bu bitkiden elde edilen yağın ise uygun miktarlarda oral kullanımı güvenli kabul edilmektedir. Frenk kimyonu yağının 8 hafta kadar kısa bir süre için kullanımının güvenli olduğunu gösteren klinik kanıtlar mevcuttur. Frenk kimyonu regli uyardığından, medikal amaçlar için kullanılan miktarların, gebeler ve emziren kadınlar tarafından kullanımı tavsiye edilmemektedir.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.
İlaçlarla Etkileşim: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi: Herhangi bir etkileşim durumu rapor edilmemiştir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili çok değerli bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Frenk kimyonunun German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Krishnajiraka
Tadı: Acı
Kullanılan Kısımları: Tohum
Enerjetiği: Isıtıcı
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Kapha ve Vata’yı azaltır, Pitta’yı arttırır
Genel Nitelikleri: Karminatif (sindirim sistemini rahatlatarak gaz giderici), stimulan (uyarıcı), antispazmodik (spazm giderici), stomaşik (mide güçlendirici), ekspektoran (balgam söktürücü), emanogog (adet düzenleyici ve uyarıcı), galaktogog (süt arttırıcı)
Özellikle Etkilediği Organlar: Mide, bağırsaklar, akciğer
Kullanım Alanları: Frenk kimyonu sindirimi kolaylaştırır, sindirim sistemindeki gaz ve şişkinliği giderir, adet dönemindeki krampları azaltır, adeti hızlandırır, anne sütünü arttırır, hafif balgam söktürücü etki gösterir. Doğu herbalizmine göre Frenk kimyonu günde 3-9 gram kadar kullanılabilir.