Çin herbalizmi 4000 yılı aşkın süredir uygulanmaktadır. En eski ve en önemli Çin bitkisel metni, Huang Ti Nei Ching (Sarı İmparatorluğun Dahiliye Kitabı) metnidir. Bu metin, M.Ö. 2697 yılında, Çin üzerindeki hâkimiyeti esnasında Huang Ti tarafından kaleme alınmıştır. Bu zamandan beri bitkisel uygulamalar daha geniş çapta belgelenmekte ve düzenlenmektedir. Modern Çin’de geleneksel Batı eczacılık biliminin yanı sıra geleneksel Çin herbalizmi de öğretilmektedir. Çin bitkisel tedavileri, Batı’da son 20 yıl içerisinde kullanılmaya başlanmıştır. Bu tedaviler geleneksel tıp tedavilerine oranla daha yumuşak ve doğaldır. Ayrıca bitkisel tedavilerin yan etkileri daha az rahatsızlık verir. Özellikle kronik rahatsızlıkları bulunan kişiler, Çin herbalizminin holistik yönüne veya genelde geleneksel Çin herbalizmine gitgide daha fazla ilgi göstermektedir.
Çin bitkisel tedavileri Batı herbalizminden birçok açıdan ayrılır. Çin uygulamasında birçok farklı bitki, kişinin Qi’si ve Beş Element üzerindeki etkilerine bağlı olarak kullanılır. Geleneksel Çin tıbbında bazı genel dengesizlikleri tedavi etmek için birçok formül bulunur. Bu formüller kişisel ihtiyaçlara uyum sağlamaları amacıyla değiştirilebilir.
Geleneksel Çin bitkisel formülü genellikle dört sınıf malzeme içerir. Bu malzemeler hiyerarşik bir düzene göre hazırlanır. Bunlar temel (kişinin hastalığına özel olarak seçilen ana malzeme), temsilci (temel malzemenin eylemini güçlendirir veya mevcut sorunu tedavi eder), yardımcı (ilk iki malzemenin yan etkilerini dengeler) ve elçidir (tüm diğer malzemeler arasında uyumu sağlar ve bunları vücutta tedavi ettikleri bölgelere iletir).
Teşhis Yöntemleri
Çin herbalistleri sadece belirtilere bakarak bitki tavsiye etmez; aynı zamanda hastanın fiziksel durumunu, duygusal sağlığını ve zihinsel durumunu da göz önünde bulundurur. Herbalist, hastanın gözleri, dudakları ve genel cilt tonunun yanı sıra saç, cilt ve dilini de inceleyebilir. Pratisyen ardından vücudun nefes alırken çıkardığı sesi dinler. Ardından herbalist, teşhis için kişinin nefesini, vücut kokusunu veya tükürüğünü koklar.
Geleneksel Çin tıbbı pratisyenleri, hastanın kapsamlı tıbbi geçmişini alır ve kişiye beslenme alışkanlıkları, yaşam tarzı ve uyku düzeni ile ilgili sorular sorabilir. Hastaya duygusal durumu ve cinsel aktivitelerinin yanı sıra temel tıbbi şikayetleri konusunda da sorular yöneltilir. Çin herbalistleri dokunuşu tanısal bir alet olarak kullanırlar ve kişinin fiziksel sağlığını değerlendirmek için vücutlarını el yordamıyla hissedebilir veya hafif bir masaj uygulayabilirler. Çin teşhisinin diğer bir ana bölümü de nabız teşhisi veya sfigmolojidir. Bu, pratisyenlerin ustalaşmak için yıllar harcadığı incelik gerektiren bir sanattır. Bazı pratisyenler Çin tıbbında 12 farklı organa denk gelen 12 farklı nabız noktasını bulabilirler. Pratisyenlerin her bir noktada teşhis edebileceği 30 farklı nitelik bulunur. Örneğin nabzın gücü, hızı, niteliği ve ritmi teşhisten önce belirlenir.
Bitkiler
Çin bitkileri tek başlarına veya diğer bitkiler ile birlikte kullanılabilir. Bazı bitkiler tıbbi amaçlar için tek başına kullanılabilir. Pratisyenler, bitkinin özelliklerini ve hastanın genel sağlığını temel alan bitki kombinasyonları ile hastalıkların etkili bir şekilde iyileştirildiğine inanmaktadır. Her bir bitki dört iyileştirici özelliğe sahiptir. Bunlar bitkinin doğası, tadı, soyu ve etkisidir. Bitkinin doğası yin ve yangın niteliklerine göre tanımlanır. Yang veya ısıtıcı bitkiler soğuk eksikliklerini tedavi eder. Bu bitkiler genellikle üst solunum yolu, cilt veya uzuv tedavisinde kullanılır. Yin veya soğutucu bitkiler aşırı sıcak durumların tedavisinde kullanılır. Bu bitkiler genellikle iç organlarla ilgili sağlık sorunları için kullanılır. Bitkiler doğada nötr olarak da bulunabilir. Bir bitkinin tadı, aromasını göstermez; fakat qi, kan, sıvılar ve balgam üzerindeki etkisini gösterir. Ekşi bitkilerde konsantrasyon etkisi vardır. Bunlar ishal gibi sağlık durumlarını tedavi etmek için ve qi’yi konsantre hale getirmek için tavsiye edilir.
Acı bitkiler yok etme veya aşağıya doğru hareket eylemi gösterir. Bu bitkiler öksürük, kabızlık ve kalp problemlerinin tedavisinde kullanılır. Tatlı ve tatsız bitkiler uyum etkisine sahiptir. Ayrıca bu bitkiler, canlandırıcı bitkiler olarak ve ağrı tedavisinde kullanılır. Baharatlı bitkiler uyarıcı etkiye sahiptir. Bu bitkiler kan ve qi dolaşımını geliştirmek için yazılır. Tuzlu bitkiler yumuşatıcı etkiye sahiptir. Bu bitkiler kabızlık ve diğer sindirim problemlerinin tedavisinde kullanılır.
Bir bitkinin soyu, eylemini ve hangi vücut organı üzerinde etkili olduğunu gösterir (Çin tıbbı organ adları için anatomik ilişkiler kurmaz. Çin tıbbı organın fonksiyonu ile yakından ilgilenir). Ekşi bitkiler karaciğer ve safra kesesi ile ilişkilidir. Acı bitkiler kalp ve ince bağırsak üzerinde etkilidir. Tatlı ve tatsız bitkiler mide ve dalağı etkiler.
Baharatlı bitkiler, akciğer ve kalın bağırsak üzerinde etkilidir ve tuzlu bitkiler de böbrekler ve mesane üzerinde etkilidir. Çin bitkileri son olarak özel fonksiyonlarına göre sınıflandırılır. Bu fonksiyonlar dört etkiye ayrılır. Yok edici etkisi bulunan bitkiler, rahatlama sağlayarak birikinti, uyuşukluk veya spazm tedavisinde kullanılır. Kanama durdurucu etkisi olan bitkiler boşaltım ve aşırı eliminasyon ile karakterize durumları engeller ve güçlendirir. Arındırıcı etkiye sahip bitkiler, boşaltımı ve detoksu sağlayarak tıkanma veya zehirlenme gibi durumları tedavi eder. Güçlendirici etkiye sahip bitkiler eksiklik bulunan bölgeleri besler, destekler ve düzenler.
Diyabet Tedavisi
Son zamanlarda, özellikle insanların daha az egzersiz yaptığı ve daha kalitesiz gıdaları daha fazla miktarlarda tükettikleri Amerika’da diyabet rahatsızlığı oranı önemli ölçüde artış göstermiştir. Bu artış soruna karşı yeni çözümlerin bulunmasına ilişkin çabalara yol açmıştır ve birçok araştırmacı Çin bitkisel tedavileri üzerine yoğunlaşmıştır. Daha etkili ve daha uygun bir tedavi arayışı içerisindeyken, diyabet tedavisinde alkoloid berberinin faydaları dikkatle incelenmeye başlanmıştır. Deneylerde farelere berberin ve alloksan verilmiştir ve bu farelerin kan şekerlerinde artış olma ihtimali düşmüştür. Kontrollü bir diyet ile birlikte 1 ila 3 ay süre ile günlük 300-600 mg arasında berberin alan Tip 2 diyabet hastalarının kan şekerlerinde düşüş gözlemlenmiştir.
AIDS ve Kanser Tedavisi
Bağımsız araştırmalar Çin herbalizminin bağışıklığı güçlendirmenin yanı sıra kemoterapi ve diğer ilaç tedavilerinin neden olduğu toksinleri de azaltabileceği ihtimali üzerine araştırmalar yapmaktadır.
Koleraya Bağlı İshal Tedavisi
Japonya’da bir grup araştırmacı, bazı geleneksel Çin bitkisel formüllerinin koleraya neden olan bir mikroorganizma olan Vibrio cholerae’nin ürettiği toksinleri azalttığını ortaya koydu. Bu formüller, koleraya bağlı ishale karşı uygulanan oral rehidrasyon tedavisi ile birlikte alındığında faydalı sonuçlar ortaya koymaktadır.
Atopik Dermatit
Bazı doktorlar Çin bitkisel tedavilerinin, tedavisi oldukça zor kronik bir rahatsızlık olan atopik dermatit belirtilerini azaltmada etkili olduğunu ortaya koymuştur. Bitkisel tedaviler, geleneksel ilaç tedavilerinin uzun süreli toksik yan etkilerini içermeden atopik dermatitin neden olduğu kaşıntı ve iltihaplanma hissini azaltabilir.