Aşağıdakiler gibi pek çok sıradan etmen vücuttaki sıvı dengesini bozarak ödeme neden olabilir:
- Hareketsizlik: Bacak kasları normalde yürürken ya da koşarken kan akışını desteklemek için kasılarak kan damarlarını sıkıştırır. Bu kaslar kullanılmadığında kan, damarlarda birikerek sıvının dokulardan damarlara deri akışını güçleştirir.
- Sıcaklık: Sıcak hava kan damarlarının genişleyerek kanın dokulara daha kolay geçmesine yol açar. Yüksek nem de bu durumu kötüleştirir.
- İlaçlar: Steroidler, hormon replasmanları, non-steroid anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİ’ler) ve bazı kan basıncı ilaçları gibi ilaçlar sıvının kan damarlarından ayrılma oranını etkileyebilir.
- Tuzlu yiyecekler: Dokulardaki tuz yoğunluğu sabit olmalıdır. Vücuda fazla tuz alındığında, vücut bu yoğunluğu seyreltmek için sıvı tutacaktır.
- Menstrüasyon ve gebelik: Hormon seviyelerindeki değişim sıvının vücuda giriş ve atılış oranını etkileyebilir.
Bazı sağlık sorunları da ödeme neden olabilir:
- Kalp yetmezliği: Kalp, dolaşım sisteminde yeterli sıvı akışını sağlayamadığında kan damarlarındaki sıvı basıcı artar ve bu da dokular arasına sıvı akışını artırabilir. Sol tarafa ilişkin kalp yetmezliği akciğer ödemine neden olabilir çünkü sıvı akciğere akar. Hastada hızlı, sığ solunum, nefes darlığı ve öksürük görülebilir. Sağ tarafa ilişkin kalp yetmezliği gode bırakan ödeme neden olabilir. Bu bacak ve ayak dokularında cilt altında şişkinlikle kendini gösterir. Bu dokuya parmakla bastırılıp çekildiğinde, bir anlık çukurlaşma meydana gelir.
- Böbrek hastalığı: Sodyum miktarında ve su atılımında azalma sıvı tutulumu ile sonuçlanabilir.
- Tiroit veya karaciğer hastalığı: Bu hastalıklar kandaki protein seviyesini değiştirerek dokuya giren ve dokudan ayrılan sıvı hareketini etkiler. İleri karaciğer hastalığında karaciğer büyümesi gerçekleşir ve karında su tutulumu gelişebilir.
- Kötü beslenme: Kandaki protein seviyesi azaldığında, protein yoğunluğu dengesini sağlamak için sıvı kan damarlarından dokuya akarak, dokulardaki boşluklarda ödeme neden olur.
Sadece bacakta ödeme neden olan bazı hastalıklar şunlardır:
- Kan pıhtıları: Pıhtılar sıvı toplanmasına neden olabilir, buna renk değişikliği ve ağrı eşlik edebilir.
- Güçsüz damarlar: Varisli damarlar ya da duvarları veya kapakçıkları güçsüzleşmiş damarlar bacaklarda kan toplanmasına neden olabilir. Bu yaygın bir durumdur.
- Enfeksiyon ve iltihaplanma: Bacak dokusunda enfeksiyon iltihaplanmaya neden olabilir ve bölgeye kan akışını artırabilir. Gut ya da artrit gibi iltihabi hastalıklar şişkinlikle sonuçlanabilir.
- Lenfödem: Lenf kanallarında tıkanma enfeksiyon, skar doku ya da kalıtsal durumlardan kaynaklanabilir. Düzgün biçimde akamayan lenf, ödemle sonuçlanır. Lenfödem kanser tedavisinden sonra, lenf sistemi ameliyat, radyasyon ya da kemoterapi yüzünden zarar görürse gelişebilir.
- Tümör: Anormal kitleler bacaktaki kan damarlarını ve lenf kanallarını sıkıştırarak sıvı hareketini etkileyebilir.
Belirtiler ödemin nedenine bağlı olarak değişebilir. Genellikle kilo alma, göz kapaklarında ve bacaklarda şişme, aşırı sıvı hacmi sonucunda ortaya çıkabilir. Kalp hızı ve kan basıncı yükselebilir. El ve boyun damarları da daha dolu ve şiş görünebilir.
Teşhis
Ödem kendi başına bir hastalık değil, kökendeki bir sorunun belirtisidir. Kökendeki sorunun teşhis edilmesi gerekir. Hastanın öyküsü ve mevcut belirtiler ile laboratuar kan testleri hekimin ödemin nedenini saptamasına yardımcı olur.