Pranayama nefesi ölçmek, kontrol etmek ve yönetmektir. Pranayama sağlığı yeniden kazanmak, sürdürmek ve evrimi teşvik etmek amacıyla organizmadaki enerjiyi (prana) kontrol altına alır. İçeri akan nefesle dışa akan nefes nötr hale geldiğinde ya da ikisi birleştiğinde, tam gevşeme ve beden faaliyetlerinde denge sağlanmış olur. Yogada yaşamsal güçlerin akışını dengelemeye ve daha sonra onları içeriye, çakra sistemine ve yukarıya, tepe çakrasına (taç çakra) yönlendirmeye çalışılır.
Pranayama ya da nefes tekniği Yoga için çok önemlidir. Sıklıkla asanalar ya da duruşlarla birlikte uygulanır. Yoga Sutra’da pranayama ve asana, sırasıyla zihin ve beden için en yüksek arınma ve öz disiplin biçimi olarak görülür. Uygulamalar, içsel arınma ateşi anlamına gelen tapas, yani gerçek fiziksel ısı hissi üretir. Bu ısısının nadileri ya da vücuttaki sübtil sinir kanallarını arındırma sürecinin bir parçası olduğu düşünülür. Bu da daha sağlıklı bir durumun deneyimlenmesine ve zihnin daha dingin olmasına olanak verir. Yogi derin ve yavaş solunum modellerinin, doğru ritmik kalıplarına uydukça bunlar solunum sistemini güçlendirir, sinir sistemini yatıştırır ve şiddetli arzuları azaltır. Arzular ve istekler azaldığında zihin özgürleşir ve bu konsantrasyon için uygun bir araç haline gelir.
Pranayama ya da yoga nefesi uygulayıcıları, evrensel prananın bir tezahürü olan nefes esnasında prananın hareket ettiğine ve serbestçe aktığına inanır. Vücudun enerjisi tıkandığında, bu durgunluk hastalıklara yol açabilir. Ayurvedik tıp pranayı nefes ile alınan bir tür besin olarak gördüğü için, Ayurveda’da sağlığın iyileştirilmesinde nefes egzersizleri önemli bir rol oynar. Pranayama sinir sistemini rahatlatır, gevşemeyi sağlar, solunumu düzenler ve beyin yarı kürelerini dengeler.