Kimyasal Bağlanma
İnsan vücudu çeşitli tipte hücrelerden oluşur. Hücreler ise çeşitli moleküllerin bileşiminden oluşur. Moleküller elementlerin bir veya daha çok atomunun kimyasal bağlarla birleşmisinden oluşur.
Okul yıllarından hatırlayacağınız üzere bir atom bir çekirdekten ve onun etrafında dolaşan elektronlardan oluşur. Atomun çevresindeki en iç halkada en fazla iki elektron bulunur. İç halkadaki elektron yerleri dolduğu zaman elektronlar ikinci halkaya bağlanır. İkinci halka sekiz elektronla dolar ve üçüncü halka oluşur.
Bir atomun kimyasal davranışını belirleyen en önemli faktör en dış halkadaki elektron sayısıdır. Dış halkası tamamen dolu bir madde hiçbir kimyasal reaksiyona girmez. Atomlar kendilerini tamamlamak isterler ve elektron fazlası varsa bunu atmak, eksiği varsa tamamlamak yönünde davranırlar. Bunu iki şekilde yaparlar:
- Dış halkayı doldurmak veya boşaltmak için elektron almak veya vermek
- Dış halkayı tamamlamak için diğer atomlarla elektron paylaşmak.
Atomlar dış halkalarını genellikle başka atomlarla elektron paylaşarak tamamlarlar. Elektron paylaşan atomlar molekül oluşturur.
Serbest Radikaller Nasıl Oluşuyor?
Molekülleri oluşturan atomlar arasındaki bağlar normalda kararlıdır, yani kopmazlar. Ama bağ koptuğu zaman serbest radikal oluşur. Serbest radikal elektron ihtiyacını karşılamak için diğer bileşiklerle hızlı birleşmeye çalışır. Genelde serbest radikaller en yakın moleküle saldırır ve onun elektronunu çalmaya çalışır. Elektronunu yitiren molekül de anında eksiğini tamamlamaya çalışacağı için bir serbest radikale dönüşür. Buna zincir reaksiyonu denir. Süreç başladığında koca bir hücreyi ve daha sonra diğer hücreleri yok edene kadar devam eder.
Serbest radikaller dışarıdan alınabilecekleri gibi vücudun normal metabolizma süreçleri tarafından da oluşturulurlar. Bazen vücudun bağışıklık sistemi içeri giren virüs ve bakterileri yok etmek için serbest radikal oluşturur. Belli başlı dış serbest radikal kaynakları ise çevre kirliliği, radyasyon, sigara dumanı ve tarım ilaçlarıdır.
Normalde vücut serbest radikallerle baş edebilir, ancak bunun için antioksidanlara ihtiyaç vardır. Fakat yeterli antioksidan alınmıyorsa veya çok fazla serbest radikale maruz kalıyorsak aşırı hasarlar oluşabilir. Önemli bir nokta da serbest radikal hasarının yaşla birlikte artmasıdır.
Antioksidanlar kendi elektronlarından birini serbest radikale verip onu sakinleştirir ve böylece zincir reaksiyonu sonlandırır. Antioksidan besinler elektron vermekle serbest radikale dönüşmezler, çünkü bir elektron eksikken bile kararlıdırlar.
E vitamini vücutta en çok bulunan yağda çözünür antioksidandır. Var olan en önemli zincir reaksiyonu engelleyicisidir. Yani en önemli oksidasyon düşmanıdır.
C vitamini vücutta en çok bulunan suda çözünür antioksidandır. Öncelikle hücre sıvısı içinde iş görür. Çevre kirliliği ve sigara dumanının oluşturduğu serbest radikallere karşı en etkili silahtır ve ayrıca E vitaminini harekete geçirme gibi bir yeteneği vardır.
Serbest Radikallere Karşı Sebze ve Meyveyle Savaşın
Antioksidanların vücudu serbest radikallerden koruduğu düşünülmektedir. Fakat cebinizdeki tüm parayı şişeler dolusu vitamin haplarına harcamadan önce düşünün. Çeşitli takviyelerin uzun süreler yüksek dozda kullanılmasına dair araştırmalar çok sınırlıdır. Ayrıca antioksidanları yiyeceklerden alırsanız, meyve ve sebzelerin diğer besin faydalarından da istifade edebilirsiniz. Bu yüzden en güvenli yol günlük meyve ve sebze tüketiminizi arttırmaktır.