AYURVEDA VE ÜÇ TEMEL DOŞA "PİTTA"
Ne zaman yazıldıkları tam olarak bilinememekle beraber bilinen ilk metinlerden olan ‘veda'ların binlerce senelik bir geçmişe sahip oldukları bilinmektedir. Birçok kaynak Hindistan ve Nepal civarlarında çok gelişmiş bir uygarlığın var olduğu, veda metinlerinin de bize bu uygarlıktan miras kaldığı konusunda birleşmektedirler.
Ayur: yaşam,
Veda: bilgi anlamına gelmektedir.
Ayurveda ise kelime olarak yaşam bilgisi anlamına gelmektedir. Ayurveda günümüze ulaşmış en eski, bütünsel ve mükemmel bir tıp sistemi olmakla beraber günümüz modern tıbbı için temel oluşturmuştur. Evrensel prensiplere sahip ayurveda, insanı doku, organ, kalp, böbrek gibi fiziksel unsurlarla ve tek yönlü olarak ele almaz. İnsanı tüm fiziksel ve ruhsal yapısıyla, bilinç seviyesiyle, yaşadığı ortamla, yedikleriyle ve kısacası tüm makrokozmozla (tüm evren) bir bütün olarak ele alır ve değerlendirir. Çünkü evrendeki her şeyi bir bütünün parçası olarak görür ve her parçanın bütünün özelliklerini yansıttığını düşünür. Dolayısıyla insanın, tüm canlıların ve evrenin aynı elementlerden oluştuğunu düşünür.
Ayurvedaya göre her şey 5 temel elementten oluşmaktadır:
- Boşluk (akaşa),
- hava (vayu),
- ateş (agni),
- su (apa)
- toprak (piriviti).
Tüm yaşamı oluşturan bu elementler yemeklerde, hava durumunda, mevsimlerde, duygularda, canlılarda, günün saatlerinde, kısaca her şeyin özünde bulunur. Bu saydığımız beş element ise ‘doşa' olarak adlandırılan üç dinamik gücü oluşturmak için çifterli olarak kombine edilir. Doşalar insanlar, hayvanlar vs.. gibi sadece canlı yaşam formlarında bulunan temel ve dinamik yaşam enerjileridir.
Ayurvedanın kalbinde üç temel doşa konsepti yer alır ve bunlar insan da dahil canlı organizmaların temel özelliklerini oluştururlar.
- ‘Vata doşa' boşluk ve hava elementinin birleşiminden,
- ‘Pitta doşa' ateş ve bir parça su elementinin birleşiminden,
- ‘Kapha doşa' ise su ve toprak elementlerinin karışımından oluşur.
Yaşadığımız çevre, yaşam biçmimiz, beslenme alışkanlıklarımız, mevsimsel değişiklikler, duygu durumumuz ve ruh halimiz gibi birçok etken doşalarımızın denge ve dengesizliğine etki eder. Bununla birlikte her insanın doğumsal olarak sahip olduğu göz rengi, saç rengi gibi temel karakteristiklerini yansıtan bir veya iki temel doşası vardır ve bu doşa yaşam boyunca sabit kalır. Bazı insanlar yoğun olarak tek doşa özelliklerine sahipken (Pitta gibi)bazıları iki doşanın ortak özelliklerini yansıtabilirler (Kapha-Vata gibi). Yukarıda da bahsedildiği gibi çeşitli nedenlerden dolayı sahip olunan doşaların dengeleri bozulduğundaysa dengesizlik ve bunun sonucu olarak da hastalıklar ortaya çıkar.
PİTTA DOŞA
Tanımlayan Kelimeler:
Sıcak, hafif, akışkan, ince, keskin, yumuşak, temiz, akışkan, acı,
Temel Özellikleri:
Pita doşa ateş ve su elementlerinin bileşiminden oluşmuştur. Pitta bedende dönüşümü temsil eder. Besinlerin sindirilmesini sağlayan enzimler ve metabolizmayıdüzenleyen hormonları kontrol eder. Zihnimizde ise Pitta elektriksel veya kimyasal dürtüleri anlam kazanmış düşüncelere dönüştürür.
Dengeli Pitta Doşa’nın Fonksiyonları:
Sindirimi kontrol eder, metabolizmanın düzgün ve sağlıklı çalışmasını sağlar. İştah, susuzluk, ısıdengesi, görme, entelektüel faaliyetlerin dengesi, hayattan aldığımız keyif, neşe ve eğlence hep Pitta tarafından yönetilir.
Anormal Pitta Doşa’nın Etkileri:
Aşırı sıcaklık ve yanma hissi, ciltte iltihabi durumlar, midede asitliğin artışı, görme problemleri, kötü vücut kokusu, kolay kızma, asabiyet ve kızgınlık gibi özellikler Pitta doşanın aşırı artmışetkinliğinden; sindirim güçlüğü, anlama zorluğu, metabolizma yavaşlığı ve direnç kaybı gibi özellikler ise Pitta doşanın azalmış etkinliğinden kaynaklanır.
Temel Doşa Tipi Pitta Olan Kişiler:
Pitta yapısına sahip kişiler ortalama bir boya ve orantılı bir vücut yapısına sahiptirler. Düzgün ve sağlıklı kas ve kemik yapıları vardır. Damarlar ve tendonlar derinin dışından kolayca görülebilecek şekilde belirgin değildir.
Genellikle ince yapılı olmakla veraber kolay kilo alıp verirler. Ciltleri narin, yağlı, pürüzsüzdür, kolayca tahriş olup yanma ve batma gibi alerjik reaksiyonlar gösterebilir. Cilt tonu açık, sarımsı veya pembemsidir. Çiller ve benler yaygındır ve sivilcelenmeye meyillidir. Kolayca sıcaklayıp terleyen bu tip için sıcak hava çok rahatsız edicidir. Birçok kişi için normal olan hava koşulları Pitta tipine sahip insanlar için sıcak ve bunaltıcıdır. Saçlar yumuşak, ince telli, açık renkli (sarı veya kızıl olabilir) ve seyrektir. Bu kişilerin saçları erken yaşta ağarmaya ve dökülmeye meyillidir.El ve ayak parmakları düzgün, şekilli ve orantılıdır. Tırnak içleri pembemsidir. Gözler keskin - delici bakışlara sahip ve genellikle açık tonlardadır (mavi, yeşil, ela).
Pitta tipi insanlar hasta olduklarında genellikle ateşlenme, iltihabik reaksiyonlar ve enfeksiyonlar gibi rahatsızlıklarla karşılaşırlar. İştahları oldukça iyidir, eğer öğün atlarlarsa çok rahatsız olurlar, çok iştahlıdırlar ve çok miktarda yemek yerler. Özellikle dondurma gibi soğuk yiyecekleri ferahlatıcıbulduklarından çok severler. Acılı ve baharatlı yiyecekler ise Pitta insanlarına dokunur ve rahatsızlık yaratır. Bağırsakları düzenli bir şekilde çalışır, kabızlıktansa yumuşak dışkılama eğilimleri vardır. Sık sık su içme ihtiyacı hissederler.
Atılgan yapıları nedeniyle rekabet gerektiren aktivitelerden ve hareket etmekten hoşlanırlar. İradeli ve dayanıklı yapıda insanlardır. Kolay kızma ve öfkelenme eğilimleri vardır ancak aynı şekilde kolay sakinleşirler. Meydan okumak hoşlarına gider ve bir şey istediklerinde elde edene kadar uğraşırlar, oldukça hırslıdırlar. Anlaşmazlıklarda çok hoşgörülü oldukları söylenemeyen bu insanları yoğunlaşmışenerjileri ve tutkuları sayesinde ayırt etmek mümkündür.
Zeki kişiler olan Pitta insanlarının güçlü bir hafızaları vardır. Stres altında asabi, sert, öfkeli ve kıskanç olabilirler. Uykuları normal ve derindir. Konuşmaları keskin, açık, akıcı, incitici ve alaycı olabilir. Ayrıntılarda çok titiz olan bu insanlar faaliyetlerinde aşırı derecede titiz ve düzenli olma eğiliminde olabilirler. Nabızları güçlü ve düzenlidir.