Curcuma Longa
- Türkçe Adı: Zerdeçal
- İngilizce Adı: Turmeric
- En Sık Bulunduğu Bölgeler ve Genel Özellikleri: Aslen Hindistan’a özgü bir bitki olan zerdeçal, Güney Asya’nın tropikal bölgelerinde de yetiştirilebilmektedir. Sarı çiçekli, büyük yapraklı ve çok yıllık otsu bir bitkidir.
Kullanılabilir kısımlar: Medikal amaçlı olarak kullanılan kısım bitkinin kök kısmıdır. Ayrıca bitkinin kök kısmı kurutulup tüm dünyada yaygın bir baharat olarak da kullanılır.
Etkin Maddeler: Uçucu yağ (alfa ve beta tumeron, alfa ve gama atlanton, zinciberen vs.), kurkuminoid (kurkumin, demetoksi kurkumin, bidemetoksi kurkumin), nişasta (%30-40) başta olmak üzere çok fazla etkin madde içermektedir.
Etkileri ve Kullanıldığı Durumlar: Antihepatotoksik (karaciğeri zehirli maddelerden arındırıcı), antihiperlipidemik kandaki lipit miktarını düşürücü), antitrombotik (trombositlerin birleşerek kümeleşmesini önleyici), antienflamatuar (iltihaplanmayı önleyici), antitümoral (tümor oluşumunu engelleyici), antioksidatif (vücuda zararlı etkileri olan oksidasyonu önleyici) ve daha birçok etkisi olduğu bilinen zerdeçal tam bir şifa kaynağıdır.
Zerdeçalın temel bileşenlerinden biri olan kurkuminoidler, bitkiye sarı rengini vermekle beraber antienflamatuar özellik kazanmasını da sağlar. Zerdeçal aynı zamanda kimyasalların zararlı etkilerine karşı koruyucu ve birçok kanser hücresi türünün çoğalmasını önleyici etkiler gösterir. Kanser hücrelerinde apoptozu uyarır (hücrenin kendi kendini öldürmesini), kanserli bölgedeki anjiyojenezi önler (kan damarlarının oluşumunu) ve bu sayede kanser hücrelerinin kan damarlarıyla beslenmesini engeller.
Zerdeçalın içeriğindeki kurkumin maddesinin antitrombotik etkisi vardır (trombositlerin birleşerek kümeleşmesini önler) ve bu sayede kan sulandırıcı etki gösterir. Yapılan bazı araştırmalar zerdeçalın antioksidan, bağışıklık sistemini güçlendirici ve bazı bakterileri öldürücü etkileri olduğunu da göstermiştir. Bunların yanı sıra zerdeçalın sıkça kullanıldığı diyetleri uygulayan kişilerde, güçlü bir antioksidan olarak bilinen ve vücuttaki zararlılarla birleşerek bunları nötrleyen "glutatyon” maddesinin üretiminin arttığı da tesbit edilmiştir.
- Oral olarak kullanılan zerdeçal hazımsızlık, karın ağrısı, diyare, gaz problemleri, safra kesesi problemleri, mide şişkinliği, iştah kaybı gibi sindirim sistemi problemlerinde,
- Sarılık, hepatit ve diğer karaciğer problemlerinin tedavisinde,
- Bronşit, soğuk algınlığı ve diğer solunum yolları problemlerinde,
- Fibromiyalji gibi kas ve eklem ağrıları ile ilgili bazı sorunlarda,
- Cüzzam hastalığı, başağrısı, amenore (adet görememe), kanser, depresyon, ödem, bağırsak kurtları, böbrek iltihabı ve sistit gibi çok çeşitli hastalıklarda tedavi veya tedaviye yardımcı yardımcı amaçlı olarak kullanılır.
- Topikal olarak ise (sadece hastalığın etkilediği bölgeye yüzeysel olarak uygulama) analjezi (ağrıyan bölgeyi uyuşturucu), saçkıran, morarma, asalak ısırıkları, göz enfeksiyonları, iltihaplı deri hastalıkları, ağızdaki iltihaplanma ve iltihaplanmış yaralar için kullanılır.
Gıdalarda yaygın olarak kullanılan bir baharat ve köri sosunun en temel baharatıdır. İçindeki uçucu yağ, bazı parfümlerde bile kullanılmaktadır. Ayrıca renk verici özelliği nedeniyle gıdalarda da yaygın olarak kullanılır.
Etkili Olduğu Durumlar:
- Dispepsi: Halk arasında hazımsızlık olarak bilinen dispepsinin tedavisinde oldukça etkilidir.
- Anterior Üveit: Anterior üveiti çok genel olarak tanımlamak gerekirse göz içindeki orta tabakanın iltihaplanmasıdır diyebiliriz. Yapılan bazı klinik çalışmalarda oral olarak alınan zerdeçalın kronik anterior üveit tedavisinde etkili olabileceği sonucu ortaya çıkmıştır. Ancak bu konuyu kanıtlamaya yetecek yeterli çalışma mevcut değildir.
- Kolorektal Kanser: Halk arasında bağırsak ya da kolon kanseri olarak bilinen bu hastalığın tedaviye direnç gösterdiği bazı durumlarda tedavinin zerdeçal ile desteklenmesi, kanserin ilerlemesinin engellenmesini sağlayabilir. Bu konuda bazı klinik araştırmalar mevcut olsa bile konuyu kanıtlamaya yetecek yeterli çalışma mevcut değildir.
- Romatoid Artrit: Halk arasında eklem iltihaplanması olarak bilinen bu hastalık, aslında otoimmün bir hastalıktır ve vücudun bağışıklık sisteminin vücudun kendi hücrelerine yabancılaşmasından kaynaklanır. Zerdeçalın bir bileşeni olan kurkumin maddesinin ise bu hastalığın bazı semptomlarını hafifletici etki gösterdiği ortaya çıkmıştır. Ancak bu konuyu kanıtlamaya yetecek yeterli çalışma mevcut değildir.
Kullanım Şekli ve Dozaj: Zerdeçalı toz haliyle oral olarak direk alabileceğiniz gibi çay olarak demleyebilirsiniz ya da kapsül formunda gıda takviyesi olarak da kullanabilirsiniz. Eğer baharat olarak tüketecekseniz veya toz haliyle oral olarak alacaksanız 1,5-3 gram zerdeçal tozunu günde 2-3 kez almanız önerilir. Özellikle hazımsızlık şikayetiniz varsa 500mg zerdeçalı günde 4 kez; kolon kanserine karşı ise 440-2200 mg zerdeçalı günde 1 kez kullanmanız tavsiye edilir. Çay olarak tüketmek istiyorsanız 0,5-1 gr zerdeçalı kaynar suya atarak 5 dakika demleyiniz ve süzerek içiniz. Bu çayı günde 2-3 kez öğün aralarında tüketmeniz tavsiye edilir.
Not:Zerdeçalı muhafaza ederken lütfen ışıktan koruyunuz.
Güvenlik ve Yan etkileri: Gıdalarda bulunan miktarlarda zerdeçal tüketimi Amerika Birleşik Devletleri’nde GRAS (güvenli) statüsündedir. Bunun haricinde oral veya topikal olarak tedavi amaçlı kullanımı da güvenli kabul edilmektedir. Ancak uterusu (rahim) ve mensturasyonu (regl) uyarabileceğinden hamilelik esnasında kullanılmamalıdır. Emzirme döneminde medikal amaçlı kullanımının güvenli oluşu hakkında ise yeterli bilgi bulunmamaktadır.
Diğer Bitkilerle /Gıdalarla / Gıda Takviyeleriyle Etkileşim:
- Antikoagülan / Antiplatelet Bitki ve Gıda Takviyeleri: Antikoagülan / Antiplatelet bitki ve gıda takviyeleri plateletler adı verilen kan hücrelerinin bir araya gelerek birikmesini, dolayısıyla kanın pıhtılaşmasını önlemeye yardımcıdırlar. Zerdeçalın da buna benzer bir etkisi olduğundan teorik olarak bu bitkilerle beraber kullanımları kanama riskini arttırabilir. Bu bitkilerden bazıları: melek otu, karanfil, Dan shen, sarımsak, zencefil, ginseng, kızılyonca ve söğüttür.
Zerdeçalın diğer gıdalar ve gıda takviyeleriyle ilişkin kullanımı ise bilinmemektedir.
İlaçlarla Etkileşim:
- Antikoagülan / Antiplatelet İlaçlar: Antikoagülan / Antiplatelet ilaçlar, plateletler adı verilen kan hücrelerinin bir araya gelerek birikmesini, dolayısıyla kanın pıhtılaşmasını önlerler. Zerdeçalın da buna benzer bir etkisi olduğundan, teorik olarak bu ilaçlarla beraber kullanımı kanama riskini arttırabilir. Bu nedenle bu tür ilaçlar kullanılırken zerdeçalın medikal kullanımından kaçınılmalıdır. Bahsedilen ilaçlardan bazıları: aspirin, klopidogrel (Plavix), dalteparin (Fragmin), enoxaparin (Lovenox), heparin, tiklopidin (Ticlid), warfarin (Coumadin) vs..
Hastalıklar veya Durumlarla Etkileşimi:
- Safra Kesesi Tıkanıklıkları ve Taşları: Zerdeçal safrakesesinin kasılmasına neden olabileceğinden safrakesesinde tıkanıklık veya taş olanların dikkatli kullanmaları gerekmektedir.
- Cerrahi Operasyon: Zerdeçal bilindiği gibi kan pıhtılaşmasını önleyerek kanı sulandırdığı için cerrahi operasyonlar esnasında kanama riskini arttırabilir. Bu nedenle cerrahi operasyondan en az 2 hafta önce kullanımının kesilmesi önerilir.
German Commission E: Alman Komisyon E monografları (German Commission E monografları), 1983 ve 1993 yılları arasında 300 ‘den fazla bitki ve bitkisel karışımın medikal kullanımını, etkilerini ve yan etkilerini birçok klinik araştırmalar yaparak, objektif ve çok sıkı bilimsel kriterlere göre değerlendirek yazılmış olan bitkilerle ilgili bir bilgi kaynağıdır. Alman komisyon E monografları, Alman hükümeti tarafından finanse edilen komisyon E’nin titiz çalışmalar sonucu yayımladığı, tüm dünyadaki herbalistler, eczacılar ve tıp doktorları tarafından ciddiye alınan bir kaynak olarak değerlendirilmektedir.
Hindibanın German Commission E tarafından onaylanan kullanım durumları:
- İştah kaybı
- Hazımsızlık şikayetleri
Bilimsel Araştırmalar:
- Ülseratif Kolit: 89 yetişkin Japon ülseratif kolit hastasının katıldığı çok merkezli, çift körlü ve plasebo kontrollü bir klinik araştırmada, hastaların bir kısmına ülseratif kolit için kullanılan standart ilaçlar ve zerdeçal (günde 2 mg), diğer gruba ise ülseratif kolit için kullanılan standart ilaçlar ve plasebo verilmiştir. Çalışma 6 ay sürmüştür ve bu sürede yapılan gözlemlerde zerdeçal kullanan gruptaki 43 kişiden sadece 2 kişide hastalık tekrar ederken, plasebo kullanan 39 kişiden 8 kişide hastalık tekrar etmiştir. Kısacası zerdeçal kullanan gruptaki kişilerde hastalığın tekrarlama oranı belirgin olarak düşüş göstermiştir. Bunun yanı sıra zerdeçal medikal ilaçlara kıyasla hemen hemen hiç yan etkisi olmayan bir baharat olduğundan üstünlük göstermektedir.
Ayurveda’da Kullanılan İsmi: Haridra
Tadı: Kekremsi - buruk - acı
Kullanılan Kısımları: Kök
Enerjetiği: Isıtıcı
Sindirim Sonrası Etkisi: Acı
Doshalar Üzerindeki Etkileri: Pita ve Vata’yı arttırırken Kapha’yı azaltır.
Genel Nitelikleri: Uyarıcı, karminatif (gaz giderici), alteratif (vücudu ve kanı temizleyip arındırıcı), yara iyileştirici, antibakteriyel
Özellikle Etkilediği Sistemler: Sindirim, dolaşım, solunum
Kullanım Alanları: Sindirim problemleri, dolaşımın yavaşlaması, öksürük, amenore (adet görememe), faranjit, bazı cilt problemleri, diyabet, artrit (eklem iltihaplanması), anemi (kansızlık), yara ve morarmaların tedavisi gibi birçok hastalık durumunda kullanılabilir. Ancak Ayurvedaya göre akut sarılık, hepatit ve gebelik durumlarında kullanılmamalıdır.
Zencefil harika bir doğal antibiyotiktir, aynı zamanda sindirimi ve sindirim sistemindeki faydalı bakterilerin oluşturduğu florayı güçlendirir. Kronik olarak hastalanmış veya sistemi zayıflamış kişilerde iyi bir antibakteriyeldir (bakterileri öldürür). Sadece kanı temizlemekle kalmaz aynı zamanda yeni kan hücrelerinin oluşumunu da uyarır.
Ayurveda’ya göre zencefil "kutsal ana”nın enerjisini bize bağışlar, bolluk ve refahı çeker. Bu bitki ayrıca çakraları temizlemek ve süptil bedenin enerji kanallarını açmak için de kullanılır. Vücuttaki bağların esnemesine yardım eden zerdeçal bu özelliğinden dolayı Hatha yoga yapanlara tavsiye edilir.
Zencefil aynı zamanda metabolizmanın düzenli çalışmasını sağlar, vücuttaki fazlalıkların atılmasına, eksikliklerin ise tamamlanmasına yardım eder. Özellikle proteinlerin sindirimini kolaylaştırır. Topikal olarak kullanıldığında ise balla karıştırılarak burkulan eklemlere, morluklara veya kaşıntılı bölgelere uygulanabilir. Hem oral kullanımı hem de harici kullanımı (cilde sürülerek kullanımı) cilt için besleyici ve faydalıdır. Zerdeçal maskesi yapılarak cilde uygulandığında ciltteki lekeler ve sivilceler için de iyileştirici özellik gösterebilir.
Çince İsmi: Jiang Huang
Genel Nitelikleri: Kan dolaşımını ve chi dolaşımını uyarıcı, kolagog (safra söktürücü), emanogog (adet hızlandırıcı), analjezik, antibakteriyel (bakteri öldürücü), antifungal (mantar öldürücü) ve antiinflamatuar (iltihap önleyici)
Etkilenen Organ Meridyenleri: Karaciğer, dalak
Kullanım Alanları: Zerdeçal köri sosuna sarı rengi veren temel baharattır. Bu bitki Çin herbalizminde özellikle kanın ve chi enerjisinin durgunluğundan kaynaklanan adet görememe, sancılı adet görme gibi sorunların tedavisinde kullanılır.
Zerdeçal ayrıca travmatik durumlar sonrası oluşan ağrı ve şişkinliğin tedavisine yardımcı amaçlı olarak kullanılabilir. Rüzgar, soğuk ve nemden kaynaklanan romatizmal durumların iyileştirilmesinde de kullanılabilir. Topikal olarak kullanılan zerdeçal ise akneyi gidererek cildi temizleme amacıyla kullanılabilir.
Oldukça fazla kullanım alanı olan zerdeçalın hamilelik esnasında kullanımından kaçınılmalıdır. Ayrıca kanın veya chi enerjisinin durgunluğundan kaynaklanan anemi (kansızlık) durumları için de kullanılmaması önerilir.
Zerdeçalın geleneksel Çin tıbbında kullanılan miktarı günlük olarak yaklaşık 3-9 gram kadardır.