Yiyeceklerden alınan 6 tat, 5 elementin (eter, hava, ateş, su ve toprak) etkilerinden türemiştir. Belirli bir elementin etkisiyle elde edilen tat, vücut ve zihinde bu etkileri artırır, diğer tatlar ise bu etkileri azaltır. Bu sebeple doshaları (Ayurveda'ya göre üç ana çeşidi Vata, Pitta ve Kapha olan vücut yapısı) güçlendirmek için yemekleri tatlarına uygun olarak seçmek gerekir.
Tatlı
Su ve toprak elementlerinin etkisiyle elde edilir. Kapha’yı artırırken, Vata ve Pitta’yı azaltır. Tatlı tada sahip yiyeceklere örnek olarak tahıllar ve diğer kompleks karbonhidratlar, süt, tereyağı ve konsantre şekerler verilebilir. Tatlı tat en iyi kompleks karbonhidratlar ve kompleks tatlandırıcıların ölçülü tüketimiyle elde edilir ve etkilerini sindirim sonrası gösterirler. Kompleks şekerler vücudu şok eder. Ağızda tatlı tadın olması durumunda beyi n hemen insülin salgılanması ve yemek sindirilmeden kan şekerinin dengelenmesi için sinyal gönderir. Rafine şeker ve birçok ticari üründe bulunan tatlandırıcılar tavsiye edilmemektedir. Sıradan yiyeceklerin tatlı tadı vücudu besler ve geliştirir. Yaşlanma karşıtı olarak tavsiye edilen birçok yiyecek iyi çiğnendiğinde tatlı yapıdadır ve sindirim sonrası tatlı bir etkiye sahiptir.
Ekşi
Ateş ve toprak elementlerinden elde edilir. Pitta ve Kapha’yı artırırken, Vata’yı azaltır. Ekşi tada sahip bazı yiyecekler turunçgiller ve diğer meyveler, sert peynirler ve yoğurttur. Bu yiyeceklere az miktarlarda ihtiyaç vardır.
Tuzlu
Su ve ateş elementinin etkileriyle elde edilir. Pitta ve Kapha’yı artırırken, Vata’yı azaltır. Mineral dengesini ve su tutulumunu dengelemeye yardımcı olur.
Acı
Hava ve ateş elementlerinin etkisiyle elde edilir. Vata ve Pitta’yı artırırken, Kapha’yı azaltır. Acı biberlerde, zencefilde, kimyonda ve bazı diğer baharatlarda bulunur. Metabolizma için gereklidir, iştahı ve sindirimi canlandırır.
Kekremsi (Bitter)
Eter ve hava elementlerinin etkisiyle elde edilir. Vata’yı artırırken, Pitta ve Kapha’yı azaltır. Ispanakta ve bazı yeşil yapraklı sebzelerde, patlıcanda ve zerdeçalda bulunur. Vücuttan zehirli maddelerin atılmasına (detoks) yardımcıdır, bu yüzden medikal uygulamalarda vücudu temizlemek gerekirse kullanılır.
Buruk
Eter ve toprak elementlerinden elde edilir. Vata artırırken, Pitta ve Kapha’yı azaltır. Fasulyelerde, mercimekte ve bazı meyvelerde bulunur. Doku sıkılığını korumada faydalıdır.
Yemekler ayrıca şu etkileri yaratır:
- Ağır: Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır. Peynir, yoğurt ve buğday ürünleri bu etkiye sebep olur.
- Hafif: Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır. Arpa, elma, ıspanak ve mısır bu etkiye sebep olur.
- Yağlı: Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır. Yağlı yiyecekler, yağlar ve çoğu süt ürünü bu etkiye sebep olur.
- Kuru : Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır. Arpa, mısır, fasulye ve patates bu etkiye sebep olur.
- Sıcak: Pitta’yı artırır, Vata ve Kapha’yı azaltır. Sıcak yiyecek ve içeceklerden elde edilir.
- Soğuk: Vata ve Kapha’yı artırır, Pitta’yı azaltır. Soğuk yiyecek ve içeceklerden elde edilir.
Yiyeceklerin üstümüzdeki etkisi birçok özelliklerinden dolayı değişir. Bazı gıdaların aşağıdaki gibi etkileri mevcuttur (SSE: Sindirim sonrası etki)
- Elma: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif, sert. Vata’yı artırır, Pitta’yı azaltır. Ölçülü tüketimiyle Kapha’yı dengede tutar.
- Muz: Tatlı, buruk. Soğutucu. Ekşi SSE. Yumuşak, ağır. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Hindistan Cevizi: Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Yağlı, yumuşak. Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır.
- Olgun Hurma: Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Yağlı. Pitta’yı azaltır. Hurma, badem ve balın sütle kaynatılıp, ılıtılması sonucu elde edilen gıda, güçlendirici ve gençleştiricidir. Bir bardak süte, iki adet olgun, çekirdeği çıkartılmış hurma; önceki geceden suda ıslanmış bir düzine badem (veya 1 çorba kaşığı taze badem yağı) ve 1 çay kaşığı bal eklenir.
- İncir: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Ağır ve besleyicidir. Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır.
- Mor Üzüm: Tatlı, ekşi, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Yumuşak, sulu. Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır.
- Kavun: Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Ağır, sulu. Vata ve Pitta’yı azaltır.
- Portakal: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağırdır, iştahı açar. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Şeftali: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır ve sulu. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Armut: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Ağır, kuru ve sert. Vata’yı artırır, Pitta ve Kapha’yı azaltır.
- Erik: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır ve sulu. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Pancar: Tatlı. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır, yumuşak. Aşırı tüketiminde Pitta ve Kapha’yı artırır. Vata’yı azaltır.
- Brokoli: Tatlı, buruk. Soğutucu. Acı SSE. Sert ve kuru. Vata’yı artırır. Kapha ve Pitta’yı azaltır.
- Lahana: Tatlı, buruk. Soğutucu. Acı SSE. Sert ve kuru. Vata’yı artırır. Kapha ve Pitta’yı azaltır.
- Havuç: Tatlı, kekremsi, buruk. Soğutucu. Acı SSE. Ağır. Aşırı tüketiminde Pitta’yı artırır. Vata ve Kapha’yı azaltır.
- Karnabahar: Buruk. Soğutucu. Acı SSE. Sert ve kuru. Vata’yı artırır, Pitta ve Kapha’yı azaltır.
- Kereviz: Buruk. Soğutucu. Acı SSE. Sert, kuru, hafif. Vata’yı artırır, Pitta ve Kapha’yı azaltır.
- Sarımsak: Acı. Isıtıcı. Acı SSE. Yağlı, yumuşak ve ağırdır. Pitta’yı artırır, Vata ve Kapha’yı azaltır.
- Zencefil: Acı. Isıtıcı. Tatlı SSE. Hafif, kuru, serttir. Aşırı tüketiminde Pitta’yı artırır. Vata ve Kapha’yı azaltır.
- Marul: Buruk. Soğutucu. Acı SSE. Hafif. Vata’yı artırır, Pitta ve Kapha’yı azaltır.
- Çiğ Soğan: Acı. Isıtıcı. Acı SSE. Ağır, canlandırıcı, güçlendirici. Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır.
- Patates: Tatlı, tuzlu, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Sert, kuru, hafif. Vata’yı artırır, Pitta ve Kapha’yı azaltır.
- Ispanak: Buruk. Soğutucu. Acı SSE. Sert, kuru. Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır.
- Domates: Tatlı, ekşi. Isıtıcı. Ekşi SSE. Hafif, nemli. Üç doshayı da artırır.
- Dolmalık Kabak: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Islak ve hafiftir. Kapha’yı artırabilir, Pitta’yı azaltır. Vata için uygundur.
- Arpa: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif. Vata’yı artırır, Pitta ve Kapha’yı azaltır.
- Basmati Pirinci: Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif, yumuşak, besleyici. Vata ve Pitta’yı azaltır. Ölçülü tüketiminde Kapha’yı dengede tutar.
- Esmer Pirinç: Tatlı, ısıtıcı. Tatlı SSE. Ağırdır. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Kara Buğday: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Hafif, kuru. Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır.
- Mısır: Tatlı. Isıtıcı. Tatlı SSE. Hafif ve kuru. Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır.
- Yulaf: Tatlı. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır. Kuru yulaf Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır. Pişirilmiş yulaf, Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır.
- Çavdar: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Hafif, kuru. Vata ve Pitta’yı artırır, Kapha’yı azaltır.
- Buğday: Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Ağır. Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır.
- Badem: Tatlı. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır, yağlı. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Kaju: Tatlı. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır, yağlı. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Yer Fıstığı: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır, yağlı. Pitta ve Kapha’yı artırır. Ölçülü tüketiminde Vata için uygundur. Sindirimi zordur. Çocuklara 6 yaşından önce hiç verilmemeli, sonrasında ölçülü verilmelidir.
- Kabak Çekirdeği: Tatlı, kekremsi, buruk. Isıtıcı. Acı SSE. Ağır, kuru. Pitta ve Kapha’yı artırır, Vata’yı azaltır.
- Ayçiçeği Çekirdeği: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır, yağlı. Pitta ve Kapha’yı kısmen artırır, Vata’yı azaltır.
- Mercimek: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Kuru, sert ve ağır. Vata ve Kapha’yı artırır, Pitta’yı azaltır.
- Maş Fasulyesi: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif, yumuşak. Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır.
- Soya Fasulyesi: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Ağır, yağlı ve yumuşak. Vata ve Kapha’yı artırır, Pitta’yı azaltır.
- Bal: Tatlı, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Kuru, sert, ağır. Pitta’yı kısmen artırır, Vata ve Kapha’yı azaltır.
- Susam Yağı: Tatlı, kekremsi, buruk. Isıtıcı. Tatlı SSE. Ağır, yağlı, yumuşak. Pitta’yı artırır, Vata’yı azaltır. Ölçülü tüketimiyle Kapha için uygundur.
- Ayçiçeği Yağı: Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif, yağlı, güçlendirici. Tüm doshalar için uygundur.
- Mısır Yağı: Tatlı. Isıtıcı. Tatlı SSE. Hafif, yağlı, yumuşak. Pitta’yı artırır. Ölçülü tüketimi Vata ve Kapha için uygundur.
- Ghee (Saf Yağ): Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif, yağlı, yumuşak. Ölçülü tüketimi tüm doshalar için uygundur. Aşırı kullanımı Kapha’yı artırır. Sindirimi canlandırır, güçlendiricidir ve bitkisel etkileri dokulara taşımaya yardımcı olur.
- Keçi Sütü: Tatlı, buruk. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif. Vata’yı artırır, Pitta ve Kapha’yı azaltır. Genellikle sindirimi, inek sütünden daha kolaydır.
- İnek Sütü: Tatlı. Soğutucu. Tatlı SSE. Hafif, yağlı, yumuşak. Kapha’yı artırır, Vata ve Pitta’yı azaltır. Süt içmeden önce kaynatılır ve ılıtılırsa daha kolay sindirilir.